happy birthday lata hirani

લતાબેન, મારા પ્રિય દીદી,
આજે એમનો જન્મદિવસ. આ નાજુક બાંધાના પણ મજબૂત મનોબળ ધરાવતા સર્જકના લગભગ ૧૩ જેટલાં સર્જન પ્રકાશિત થઈ ચૂકયાં છે –

1. ઉજાસનું પ્રથમ કિરણ (ગુજરાત સાહિત્ય અકાદમી**, ગુજરાતી સાહિત્ય પરિષદ
પુરસ્કૃત)
2. સ્વયંસિદ્ધા (ગુજરાત સાહિત્ય અકાદમી પુરસ્કૃત)
3. ધનકીનો નિરધાર (રાષ્ટ્રીય** સાક્ષરતા મિશન પુરસ્કૃત)
4. ભણતરનું અજવાળું
5. ઘરથી દૂર એક ઘર
6 . પ્રદૂષણ : આપણી સમસ્યા આપણો ઉકેલ
7.સંવાદ
8.બુલબુલ
9. બિટ્ટુ વાર્તા કહે છે
10. લતા હિરાણીની મનપસંદ બાળવાર્તાઓ
11.ગુજરાતના યુવારત્નો
12. ઝળઝળિયાં (કાવ્યો)
13.ઝરમર (કાવ્યો)
-એમની નિયમિત કોલમ પ્રસિધ્ધ અખબાર – દિવ્ય ભાસ્કરમાં ‘કાવ્ય સેતુ’ (જેમાં તેઓ કાવ્યોનો રસાળ રસાસ્વાદ કરાવે છે અને ખૂબ જ પ્રસિધ્ધ પણ થઈ ચૂકી છે )
આ મારા પ્યારા દીદીનું એક નવું કવિતાનું પુસ્તક મારા હાથમાં છે – ‘ઝળઝળિયાં’. આમ તો મારા દીદીએ મને આ પુસ્તકમાં કોઇ જ ઓટોગ્રાફ નહતા આપ્યાં. મેં માંગ્યા તો કહ્યું કે,’ તું આ વાંચીને બીજાને વાંચવા આપજે.’ જો કે હું એમની એ વાત માની શકવા જેટલી ઉદાર નથી. કારણ મને એમની કલમનો અતિશય મોહ છે અને આવા પુસ્તકો હું મારી નિરાંતના સમયે વાંચવા માટે સાચવીને રાખું છું.
આ પુસ્તકના અમુક કાવ્યોમાંથી પસાર થતાં હું ઘણી વખત ગમગીન થઈ જાઉં છું. ‘ઝળઝળિયાં’ શબ્દો મટીને મારી આંખના મોતી બનીને ચમકી જાય છે. જયારે કોઇ સર્જકના સર્જનમાં આ તાકાત હોય ત્યારે એમને કોઇ જ શબ્દો – કે વાહવાહની કદાચ જરુર જ નહી રહેતી હોય. સર્જક લખવા માટે જે પ્રકિયામાંથી પસાર થતો હશે એ જ અનુભવ સંવેદનશીલ વાંચકોને પણ જરુરથી થાય જ. (ભાવકો માટે એક આડવાત કહું તો વાંચતી વેળા સર્જકે આ કોની પર લખ્યું છે ને કોના માટે લખ્યું છે ની માનસિકતામાંથી બહાર આવીને ફકત સર્જનની મજા માણતાં શીખવાનું હોય છે કારણ લખતી વેળા અનુભવાતી પ્રક્રિયા એ સાચા સંજોગો – અનુભવોથી અલગ હોઇ શકે મિત્રો….કારણ એમાં કલ્પના ભળે, સર્જનાત્મકતા – વિચારશક્તિનો ઢોળ ચડે..આવું તો ઘણું બધું.)
આ પુસ્તક હું એકસાથે આખુ નથી વાંચી શકતી કારણ હું એના એક એક કાવ્યને મમળાવું છું ને મજા માણું છું. એ મજામાં આજે આપને પણ સામેલ કરું ચાલો –

પાના નંબર – ૩ પરનું એક કાવ્ય
રોજ સવારે
ઊઘડતી બારીમાંથી રસ્તો કૂદે છે
લંબાય છે – અનંત તરફ
મન એની પાછળ
નદીની જેમ વહ્યાં કરે છે
ને નથી પહોંચી વળતું
ક્યારેક સમય એને સંકોરે છે
ક્યારેક વિખરવા દે છે.
રસ્તો રોજ થાકીને ક્ષિતિજમાં ઓગળી જાય છે
સાંજ પડે
વસાવા જતી બારીમાંથી
અંધારું
ભફાંગ કરતું ઝંપલાવે છે
સડકના વીંટલામાં સુકાયેલું મન લઈને..
આમ થયા કરે છે,
થયાં જ કરે છે
અને
ઘરના ખૂણે ટમટમતો નાનકડો દીવો
રોજ રોજ આ ખેલને ટગર ટગર તાક્યા કરે છે
તાક્યા જ કરે છે..
અહાહા…અછાંદસ કાવ્યો મારો સૌથી પહેલો પ્રેમ છે એટ્લે કદાચ મને એ સૌથી વધુ આકર્ષે છે. લતાદીદીના આ કાવ્યમાં મિત્રો કેટલાં સરસ કલ્પનો છે..
બારીમાંથી રસ્તો કૂદે છે….બારી ખોલો અને રસ્તો દેખાય એ સાહજિક પણ રસ્તો કૂદે છે એમ કહીને આ કવયિત્રી કેટલું મોટું અચરજ સર્જી દે છે. સડકના વીંટલામાં સુકાયેલું મન …કેવું અદભુત કલ્પન..ને ઘરનાં ખૂણે ટમટમતો દીવો આ અવિરત ભાંજગડ નિહાળ્યાં જ કરે છે. આ કાવ્યમાં માણસના મનની ચંચળતાનો રંગ અનુભવું છું તો ક્યાંક ઉદાસી ને ક્યાંક લાચારીનો…
તો પાનાનંબર ૧૩ પરનું આ કાવ્ય જુઓ,

આ આખાયે જંગલમાં
દ્રશ્યો ભર્યા
તને નહીં મળી શકયાનાં
આંખ મીંચ્યા પછી
તેં નહીં કહેલાં
બધાં જ શબ્દોની પ્રતીતિ થઈ
જેનું વહેવું જ પરમ સત્ય છે
એવી આ નદીના કાંઠે ગુજારેલી
તમામ સાંજના સોગંદ
તારી ઝંખના
મારા ગર્ભમાં જીવ્યા જ કરે
કદી ન અવતરે
..અહાહા..શું સર્જનાત્મકતા ભરી છે આ કાવ્યમાં..કાવ્યના રસાસ્વાદમાં હું જાણું કે લતાદીદીની માસ્ટરી…હું તો વાંચતા વાંચતા જ એમાં ખોવાઈ જાઉં છું .લખવા માટે મનને ધક્કો મારીને એ મજામાંથી બહાર કાઢું ત્યારે લખી શકું. આ કાવ્યમાં જે વિરહનો ભાવાર્થ છે એ ભાવ દરેક સર્જક લખી ચૂક્યો હશે પણ દરેક સર્જકની શૈલી – સર્જકતા અલગ અલગ. આંખ મીંચીને તેં કહેલાં શબ્દોની પ્રતીતિ થઈ એ કેટલી સરસ વાત કહી એમણે…વળી છેલ્લે તારી ઝંખના જીવ્યા જ કરે…મનની આ બેચેની – સળવળાટ કાયમ જીવંત રહો આવી વાત તો ફકત સર્જક જ કહી શકે.
‘ચેન સે હમકો કભી ..આપને જીને ના દીયા- ઝહર ભી ચાહા અગર પીના તો પીને ના દીયા..’ પ્રેમ એ એક આવી અવસ્થાનું નામ છે મિત્રો.
તો ૨૬નંબરના પેજ પરનું કાવ્ય
સામટા સૂરજ ઓલવાયા
નેસમી સાંજની ખીણમાં
ખૂંપ્યાં મારા ખ્વાબ !
મીણની આંગળીઓથી
કેમ ખસેડું
પથ્થરના આ પહાડ !
હથેળીઓની છુટીછવાઈ રેખાઓમાં
તૂટી ગયેલી હું
મથું છું
ક્યાંક પરોવવા તને
ભર્યાભર્યા તને !
મિત્રો…આ છેલ્લી બે લીટી વાંચો તો..’તને’ શબ્દ કેટલી સરસ રીતે પ્રયોજાયો છે ને કેટલું સરસ કાવ્ય બને છે..વળી હથેળીની છુટીછવાઈ રેખામાં તૂટવું…મીણની આંગળીઓથી પથ્થરના પહાડ ખસેડવા…કેટલી અદભુત સર્જકતા…અહાહા…
થોડોક તડકો
ઓઢીને
ઊભી હું
ને
છાંયો સાવ ખોવાઈ ગયો.
એક સ્ત્રી થૉડોક તડકો મેળવવા જતાં સમૂળગો છાંયડો – આધાર ખોઇ બેસે એ કેવી વ્યથાની વાત છે. તડકો બહુ બધા અર્થમાં લઈ શકાય…સ્વતંત્રતાનો – સ્વછંદતાનો..જેવી આપણી સમજશક્તિ ! ને એની કિંમત એને એના પ્રિયજનની નારાજગીથી ચૂકવવી પડે પ્રથમ નજરે તો જો કે એ સ્ત્રીને બહુ મોટી ખોટ જ લાગે.

મિત્રો..એકે એક કાવ્ય અદભુત – સંવેદનાથી ભરપૂર છે. આવા પુસ્તક લતાદીદીના અલગારી જેવા જીવને કારણે અહીં બહુ હાઈલાઈટમાં આવતાં નથી એનો મને ઘણી વખત અફસોસ થાય છે. આજે મારા પ્રિય દીદીને એમના જન્મદિન પર મારા તરફથી શબ્દોની આ એક નાનકડી ગિફ્ટ આપતાં હું બહુ જ આનંદ અનુભવું છું. દીદી, આપનું આ પુસ્તક મોટાભાગે કોઇક ને કોઇક પુરસ્કાર જીતશે જ..એ સમયની હું રાહ જોવું છું. મારી પાર્ટી ઉધાર અત્યારથી ..
ખૂબ ખૂબ ખુશ રહો, સ્વસ્થ રહો, સર્જકતાથી ભરપૂર રહો.

તારી ટેવ

Facebook funda

કોણ બોલે છે – કોને કહે છેઃ-

phulchhab newspaper > navrash ni pal column >
જે શોધવામાં જિંદગી આખી પસાર થાય

ને એ જ હોય પગની તળે એમ પણ બને

-મનોજ ખંડેરિયા

 

સ્વપ્નીલની શમણાંભરી ભૂરી ભૂરી આંખોમાં અકળામણના રાતા ટશિયાં ફૂટવા લાગ્યાં હતાં. ક્યારનો એ કોડલૅસ ફોન હાથમાં લઈને કોઇ નંબર ‘રીડાયલ’ કરતો અને લાંબાં લાંબાં એકસ્ટેન્શનના નંબર લગાવી લગાવીને છેલ્લે ‘આપનો ફોન પ્રતિક્ષામાં છે,આપનો કતારક્રમાંક નંબર છે ‘૮…૭…’ જેવો જવાબ સાંભળવા મળતાં અકળાઈને ફોન સોફા પર ફંગોળી દેતો.

લગભગ અડધો કલાકથી એની આ અકળામણ જોઇ રહેલ એની મમ્મી નમ્રતા રસોડામાંથી બોલી,

‘સ્વપ્નુ, શું છે દીકરા ? કેમ આટલો અકળાયેલો છું ? આદુ-ફુદીનાવાળી ચા પીશ – બનાવું ?’

‘મમ્મા, આ નેટ જો ને..ક્યારનું હેરાન કરે છે. આ મહિનામાં આ લગભગ પાંચમી વખત બંધ થઈ ગયું છે અને હજુ તો મહિનની પંદરમી તારીખ છે. વળી એ લોકો ઓનલાઈન રજીસ્ટ્રેશન કરે એટલે મારે એક કલાક તો કમ્પલેઇણ રજીસ્ટ્રેશન કરાવતાં થાય છે. ક્યારનો ‘આપકા કતાર ક્રમાંક હૈ યે…વો…’ કંટાળી ગયો છું આનાથી. મારે કેટલું બધું કામ છે, અમુક મેઇલ અર્જન્ટલી મોકલવા જ પડશે. નેટ ચાલુ નહી થાય તો સાયબરકાફેમાં જવું પડશે.’

બોલતાં બોલતાં સ્વપ્નીલે કમ્પલેઈન માટે ફરીથી ફોન જોડ્યો અને આસ્ચ્ર્યજનક રીતે આ વખતે એ લાગી ગયો.

‘હલો, મારું આઈડી સ્વપ્નીલ૨૦૦૦ છે ને હું રેવાપુરથી બોલું છું.’

‘જસ્ટ એ મીનીટ સર..ઓકે..શું કમ્પલેઇન છે આપની ?’

‘નેટ બંધ છે.’

‘ઓકે સર, આપની કમ્પ્લેઇન નોંધી લઉં છું. અમારા એન્જીનીયર આપને કોન્ટેક્ટ કરશે ને અડલાળીસ કલાક સુધીમાં આપની કમ્પલેઇણ સોલ્વ કરી દઈશું.’

‘મેડમ, ૪૮ કલાક બોલતાં પહેલાં જરા મારું અકાઉન્ટ ચેક કરો. આ કમ્પ્લેઇન છેલ્લાં ૧૫ દિવસથી ચાલી આવી છે. નેટ રોજ ચાલુ થાય છે, બંધ થાય છે. તમારો કોન્ટેક્ટ કરવામાં અડધો અડધો દિવસ જાય છે ને તમે ૪૮ કલાકનો રાગ આલાપો છો.’

‘આપને પડેલી તકલીફ બદલ હું માફી માંગુ છું સર..’

‘અરે રોજ રોજ તમને લોકોને માફી આપી આપીને હું થાકી ગયો છું. મને આજે ને આજે અબઘડી રીઝ્લ્ટ જોઇએ નહીંતર હજુ કસ્ટમર કમ્પ્લેઈન કરીશ.’ ને સ્વપ્નીલે ફોન પછાડ્યો.

‘બેટા, આમ અકળાવાથી કામ થોડી પતશે ? થોડી શાંતિ રાખ ને લે ચા પી.’

ચા પી ને સ્વપ્નીલ ટીવી જોવા બેઠો અને એન્જીનીયરનો કોલ આવ્યો,

‘સર, પ્લીઝ આપનું નેટ ચેક કરી લેશો ? અહીંથી થોડો કનેક્શનનો પ્રોબ્લેમ હતો અમે સેટ કર્યું છે. હવે નેટ આવી જશે.’

‘એક મીનીટ.’સ્વપ્નીલે નેટ ઓપન કરવાનો પ્રયત્ન કર્યો પણ શક્ય ના બન્યું ને એનો પીત્તો ગયો.

‘હજુ નેટ નથી આવતું. તમે લોકો સાવ હરામી છો. એડવાન્સમાં પૈસા લઈને બેસી જાઓ છો અને પછીથી આવા ધાંધીયા કરો છો.’

‘સર, એક વાર મોડમની લાઈટ બંધ કરીને બે મીનીટ રહીને ફરીથી ચાલુ કરો ને પ્લીઝ.નેટ આવી જશે.’

‘નથી આવતું. મેં તમારા કહેતાં પહેલાં જ કરી જોયું..’ ને ફરીથી સ્વપ્નીલની રેકોર્ડ ચાલુ થઈ ગઈ. સામે છેડેથી,

‘ઓકે, અમારો માણસ આપના ઘરે આવીને ચેક કરી જશે.’ નો ટૂંકો જવાબ વાળીને સામે છેડેથી ફોન મૂકાઈ ગયો. એ વાતને બીજા બે દિવસ વીતી ગયાં. હવે તો ફોન પણ લાગતો નહતો. ડાયલ કરતાં કરતાં વચ્ચેથી જ કટ થઈ જતો હતો. કંપનીનો કોઇ જ માણસ નેટ ચેક કરવા પણ નહતું આવતું ને સ્વપ્નીલ ધુંઆપુંઆ થઈ ગયો હતો. પેન્ડીંગ કામનો ઢગલો થતો જતો હતો. આખો દિવસ કંપનીમાં ફોન કર્યા કરતો પણ લાગતો જ નહતો. આટલા દિવસમાં તો સ્વપ્નીલને ત્યાંની મોટાભાગની ઓપરેટર્સના નામ સુધ્ધાં યાદ રહી ગયા હતાં. નમ્રતાથી ના રહેવાતા એ આખરે બોલી,

‘બેટા, તું કાયમ આ સ્ટાફના માણસો પર કેમ અકળાય છે પણ ? જે વાત જ્યાં કહેવાથી અસર થતી હોય ત્યાં વાત કરતાં શીખ. તું સ્ટાફના માણસોને આમ ગાળો દે એનો કોઇ મતલબ નથી સરવાનો. એમની તો વારંવાર શિફ્ટ બદલાયા કરે ને વળી એ લોકો તો પૂરેપૂરા ટ્રેઈન્ડ જ હોય કે સામે છેડે કસ્ટમર ગમે એમ બોલે તમારે તો,’અમે તમને પડેલી અસુવિધા બદલ માફી માંગીએ છીએ.’ બસ એટલું જ બોલવાનું. મારું માન તો તું જઈને નેટની ઓફિસમાં કોઇ સીનીયર સાથે જ સીધી વાત કર. આ બધા તો પગારદારો..એમને એલફેલ બોલીને શું મતલબ સરવાનો?’

સ્વપ્નીલને પણ મમ્મીની વાત ઠીક લાગી ને એ ઓફિસે જ પહોંચી ગયો. ત્યાં જઈને એમના મેનેજરને મળ્યો અને પોતાની તકલીફની વિગતે વાત કરી અને આજે જો નેટ ચાલુ ના થઈ શકે તો નેટના એડવાન્સમાં ભરેલા પૈસા અને જેટલાં દિવસ નેટ બંધ રહ્યું એટલા દિવસનું રીફન્ડ આપવાની વાત મૂકી નહીં તો આખો ય મામલો કોર્ટમાં લઈ જશે એવી ધમકી ય આપી .

‘સોરી સર, અમારું ટ્રાન્સમીશન બગડી ગયેલું છે એટલે આખા એરીઆમાં જ આ તકલીફ છે. અનેકો કસ્ટમરની કમ્પ્લેઇન આવ્યાં કરે છે અને અમારી પાસે એટલાં બધા એન્જીનીઅર નથી કે એક સાથે બધા સ્થળે પહોંચી વળે. હું તમારી સાથે જ મારા માણસને મોકલી આપું છું એ આવીને ચેક કરી લેશે. ડોન્ટ વરી આપના જેટલા દિવસ બગડ્યાં છે એની કિંમત ભરપાઈ કરી આપીશું. વન્સ અગેઈન સોરી.’

ને મેનેજરે એક એન્જીનીઅરને સ્વપ્નીલ સાથે મોકલી આપ્યો. માણસ ઘરે જઈને નેટ ચેક કરીને વાયર સેટ કરીને બોલ્યો કે,

‘નેટ ચાલુ થઈ ગયું છે, પણ કદાચ સ્પીડ ઓછી રહેશે. બે દિવસ થશે બધા પ્રોબ્લેમ સોલ્વ થતાં એ આપને પહેલેથી જ કહી દઉં છું કે આટલી તક્લીફ તો સહન કરવી જ પડશે સર, હા હવે ફરીથી બંધ નહીં થઈ જાય એની ગેરંટી… ‘

‘ઓકે. ચાલુ થયું એ પણ બહુ છે.’ ને સ્વપ્નીલે નમ્રતાની સામે જોઇને યોગ્ય માર્ગદર્શન આપવા બદલ નજરથી જ ‘થેન્ક્સ’ કહીને રાહતનો ઉંડો શ્વાસ લીધો.

અનબીટેબલઃ ક્યાં – કોને – કેટલું – કેવી રીતે કહેવું એ સમજાઈ જાય તો મોટા ભાગની સમસ્યાઓનો સરળતાથી અંત આવી જાય છે.

-સ્નેહા પટેલ