સત્ય એ જ ઇશ્વર

તપી, તૂટી, તણાઈ સોનું સાબિત થાય

બધી સ્થિતિ વટાવી હોવું સાબિત થાય

—સંજુ વાળા

સાકેત નદીકાંઠે કેડસમાણા પાણીમાં ઉભો હતો. કમરની ઉપરનું આખું શરીર વસ્ત્રવિહીન હતું અને સૂર્યના કુણા તેજમાં ચમકી રહેલું. સાકેતે ક્ષિતિજે ઉગતા સૂર્યદેવ સામે બે હાથ માથાની બાજુમાં બરાબર બે ય કાનને અડીને ઉંચા કરીને એ બે હાથમાં પકડેલા પિત્તળના ચકચકતા કળશને ધીમે ધીમે આગળની તરફ નમાવ્યો અને એમાંથી પાણીની એક ધાર થઈ. ભાવવિભોર થઈને સાકેત એ પાણીની ધારને એકીટશે જોઇ રહયો. જળધારામાંથી રવિકિરણો પસાર થઈને એની આંખમાં ઠંડકનો સૂરમો આંજતા હોય એવું અનુભવ્યું. કુદરતના ખોળે અલૌકિક આનંદ અનુભવી રહેલ સાકેતનું દિલ ભાવવિભોર થઈ ગયું. ઇશ્વરની દરેક શક્તિમાં એનો અતૂટ વિશ્વાસ દ્રઢ થતો જણાયો. ત્યાં જ સૂર્ય અને નદીના સંગમસ્થળે વહી રહેલ પાણી પર એક પંખી બેસીને પાણી પીવા લાગ્યું અને સાકેતની સમાધિ તૂટી ગઈ. ખુદની સાથે ખુદની ગર્ભનાળ કપાઈ ગઈ અને છુટકારા વેળા એક ખાટો સ્વાદ મોઢામાં ફેલાઈ ગયો અને તરત જ સૂર્ય સામે પીઠ ફેરવી પાણીની બહાર નીકળી ગયો. દૂરથી એને નિહાળી રહેલા એક વયોવૃધ્ધ કાકા સાકેતના અચાનક આ પગલાંથી નવાઈ પામી ગયા અને સાકેતની પાસે ગયા અને એના ખભા પર હાથ મૂકીને હળવેથી બોલ્યા,

‘બેટા, શું થયું ? આટલી તલ્લીનતાથી અને પ્રેમપૂર્વક પૂજા કરી રહેલો અને અચાનક જ વદન પર આવા કાળામેંશ ઓછાયા ?’

સાકેત થોડી ક્ષણ એ કાકા સામે જોઇ રહ્યો અને અચાનક ખુદની વ્યથા એમની સમક્ષ ઠલવાઈ ગઈ.

સાકેત અને એનો ભાઈ ઉમેશ. સાકેત મહામહેનતુ, ઇમાનદાર,વિશ્વાસુ અને બોલેલું પાળનારો માણસ. કદી કોઇનો એક રુપિયો ય અણહકનો ના સ્વીકારે જ્યારે એનો ભાઈ એનાથી સાવ જ ઉલ્ટો. એદી, મોજમસ્તીમાં રાચનારો અને પૈસા માટે ભલભલાને ભૂ પીવડાવી દે એવો. બે ય એક જ મા બાપના સંતાન અને એક જ સંસ્કારની છત્રછાયામાં ઉછરેલાં પણ તદ્દન વિરોધી. માતા પિતાના અવસાન બાદ બે ય ભાઈઓ પરણીને પોતપોતાના ઘર વસાવીને જીવતા હતા. પણ બે ય ના સ્વભાવની જેમ નસીબ પણ નોખાં. મહેનત કરીને ઇમાનદારીથી પૈસો કમાતો સુકેતુ મજૂરી કરી કરીને તૂટી જતો તો પણ એના ઘરમાં બે છેડા ભેગા થવાની તકલીફ કાયમ શ્વસતી. જ્યારે ઉમેશ…આખો દિવસ એની દુકાનમાં પડ્યો પાથર્યો રહે અને શેરબજારમાં પૈસા રોક્યાં કરે . પણ એના ઘરમાં કાયમ લક્ષ્મીદેવી વાસ કરતાં.

સાકેત કાયમ નાણાંની ભીડમાં રહેતો હોવાથી કરકસર કરી કરીને જીવતો જ્યારે ઉમેશ હાથ પરનો પૈસો પાણીની જેમ ઉડાવ્યાં કરતો. કુદરતના આ ન્યાય સામે સાકેતને ઘણીવાર બહુ ગુસ્સો આવતો. જેવું વાવો એવું લણો – તમારા કરેલા કર્મ તમારે ભોગવવા જ પડે છે – તમારા હકનું તમારી પાસેથી કોઇ છીનવી નથી શક્વાનું જેવા સુવાક્યોથી હવે એ કંટાળ્યો હતો. એનો ભગવાન – પ્રામાણિકતા પરથી વિશ્વાસ ઉઠતો જતો હતો. પોતે આટઆટલું વાવ્યું અને વાવેલાંની બરાબર માવજત પણ કરી તો પણ લણણીના સમયે તો હાથ ખાલીખમ જ રહેતો હતો.કોઇ મિત્ર કે શુભચિંતક આગળ પોતાની હૈયાવરાળ કાઢતો તો એ વળી અલગ જ રાગ આલાપતા.

‘સાકેત, બની શકે કે આ તારા ગયા જન્મના કર્મ હોય જે તારે આ ભવે ભોગવવાના હોય, પૂરા કરવાના હોય.’

ધીમેથી સાકેત કાકાની સામે જોઇને બોલ્યો,

‘બોલો કાકા, આ વાત સાથે તમે કેટલા સહમત થાઓ છો ? જો હું અત્યારે પુણ્ય કરું અને એનું ફળ મને આવતા ભવે જ મળવાનું હોય તો મારે પણ શું કામ સત્કર્મ કરવા જોઇએ ? સારા માનવી બની રહેવા માટે ની કોઇ જ લાલચ ના મળે ? મારે માથે એક તો ગયા ભવના કર્મોનું ભારેખમ પોટલું લદાયેલું જ હોય તો એના ઉપર મારે પ્રામાણિકતા, પુરુષાર્થનો બોજો લાદવાનો શું અર્થ સરવાનો ? મને મારી જોબમાં સામાનની હેરાફેરી કરીને પૈસા બનાવવાની બહુ મોટી તક મળી છે તો વિચારું છું કે હું પણ કેમ ઉમેશની જેમ અનીતિનો આસાનીથી મળતો પૈસો કમાઈને ના જીવું ? આજનું તો સચવાઈ જશે બાકી તો કાલ કોણે દીઠી છે…’

સાકેતની વાત સાંભળીને કાકા પણ ચૂપ થઈ ગયાં પણ તેઓ અંદરખાને એ વાત જાણતા હતાં કે જો આ ઘડીએ જ સાકેતને નહીં વાળે તો એ કદાચ એના નિર્ણય લીધેલ માર્ગ પર બહુ આગળ વધી જશે. એક પ્રયત્ન તો કરવો જ ઘટે વિચારીને બોલ્યાં,

‘જો બેટા, તારી જગ્યાએ તું સાચો છે. આ કર્મ – પરિણામ વગેરે બહુ કોમ્પ્લીકેટેડ ચર્ચાઓ છે. પણ એક વાત જરુરથી કહીશ કે આ દુનિયામાં ઇશ્વર એક મહાન સત્ય છે અને સત્ય જ ઇશ્વર. પૂર્વજન્મના બાંધેલા કર્મોના ફળ વિશે વિચારવા કરતાં જે પરિસ્થિતી જીવનમાં આવી ચડે એને હકીકત માનીને સ્વીકારી લેવાની અને એનો સામનો કરવાની ક્ષમતા મેળવવાના પ્રયત્નો કરતા રહેવાનાં. મને નથી ખબર કે આ બધા કાર્યોનાં તને આવતા જન્મે તને શું ફળ મળશે..મળશે કે નહીં…પણ તારે એ આવી ચડતી કસોટીઓને પહોંચી વળવાની માનસિક અને શારિરીક તાકાત એકત્રિત કરતા રહેવાનું. આટલું કર બાકીનું કામ ઇશ્વર સંભાળી લેશે. કારણ સત્ય જ ઇશ્વર છે અને તું સત્યના પંથે છું. એથી જ ઇશ્વરનો માનીતો બાળ. બસ તારી શ્રધ્ધા ઇશ્વરમાંથી ના ડગાવીશ નહીંતો તારા જેવો ઋજુહ્રદયનો માનવી ખોટી કમાણીનું નાણું કમાઇ તો લેશે પણ એને વાપરતી વેળા તારો જીવ કળીએ ને કળીએ કપાઈ જશે. અનીતિનો પૈસો તારા કામનો તો સહેજ પણ નથી દીકરા.’

અને સાકેતની આંખમાંથી બોર બોર જેવડાં આંસુ ટપકી પડ્યાં.

‘હા કાકા, તમે સાચું કહો છો. આવો પૈસો કમાઈ લઈશ તો ય સુખેથી વાપરી નહી શકું. હવેથી હું સામી છાતીએ વાસ્તવિકતાના સત્યનો સ્વીકાર કરીશ. કારણ સત્ય જ ઇશ્વર છે. આભાર.’

અનબીટેબલ : ‘છે’ એ ‘છે’ -એના અસ્વીકાર કે બળાપાથી ‘નથી’ નથી થઈ જવાનું.

-sneha patel