લાગણીપ્રવાહ

 

 phoolchhab paper > 28-08-2013 > navrash ni pal column

દર્દ દિલનું પૂછનારું કોઈ તો મળશે ખરું

ચેહરો હસતો રાખીને એટલે ફરતાં રહ્યાં

શત્રુઓ કે મિત્રની તો વાત ક્યાં કરવી રહી

પોતિકા થઈને જ પોતાને અહીં છ્ળતાં રહ્યાં

-દિલીપ ગજજર

સ્વસ્તિકા લગભગ ચાલીસીએ પહોંચેલી ગરિમાપૂર્ણ વ્યક્તિત્વ ધરાવતી, દિલ અને દિમાગનો સુપેરે સમન્વ્ય કરીને જીવતી બે બાળકોની માતા અને શહેરની પ્રતિષ્ઠિત કોલેજ ધીરુબાઈમાં સાયકોલોજીનો વિષય ભણાવતી પ્રોફેસર હતી.

 

આજે પહેલાં લેકચર દરમિયાન એનું ધ્યાન સતત ક્લાસની છેલ્લી બેન્ચ પર બેઠેલી સામાન્ય રુપરંગવાળી પણ અદભુત માસૂમિયત ધરાવતો ચહેરો અને એવી જ ભોળી સુંદર આંખો ધરાવતી સોનેરી પર જઈને જ અટકતું હતું. હરહંમેશ ખુશખુશાલ રહેતી અને કાયમ એના ગુલાબી હોઠ પર મીઠું નટખટ સ્મિત રેલાવતી એ વિદ્યાર્થીની સ્વસ્તિકાને બહુ જ પસંદ હતી પણ આજે એ માસૂમ નટખટ ચહેરો ચૂપચાપ ઉદાસીન હતો જાણે પૂનમના ચાંદને ઘનઘોર અંધારાએ એના કાળા ભરડામાં સમેટી લીધેલો. સ્વસ્તિકાને એની ચુપ્પીથી અકળામણ થતી હતી. જેમ તેમ કરીને એણે લેકચર પુરું કર્યું અને છેલ્લે છેલ્લે સોનેરીને સ્ટાફરુમમાં આવવાનું કહીને રુમની બહાર નીકળી.

 

લગભગ દસ મીનીટ પછી સોનેરી એની સામે સ્ટાફરુમમાં હાજર હતી. શાંતિથી વાત કરવાની ઇચ્છા હતી એથી સ્વસ્તિકાએ એને સામેની ખુરશીમાં બેસવાનું કહ્યું. ચૂપચાપ સોનેરીએ એના આદેશનું પાલન કર્યું.

‘સોનેરી, શું વાત છે ? આટલી ઉદાસ ઉદાસ કેમ છે ?’

‘હ..અ…અ..શું ..હા…ના..ના..કંઇ નથી મેમ, એ તો જસ્ટ તબિયત બરાબર નથી એટ્લે બસ.’

પોતાની અણિયાણી આંખોની તીખી નજર સીધી સોનેરીની આંખોમાં પૂરોવીને એકીટશે સ્વસ્તિકાએ બે પળ જોયા કર્યું. એની એ નજરનો સામનો ના કરી શકતી હોય એમ સોનેરીએ આંખ ઝુકાવી દીધી અને એના દુપટ્ટાના છેડાને આંગળી પર વીંટવા – ખોલવા લાગી.

‘ જો સોનેરી, કંઇક વાત તો છે જ. હું તને બે વર્ષથી ઓળખું છું. આવી ઉદાસ મેં તને ક્યારેય નથી જોઇ. તું મારી પર વિશ્વાસ મૂકીને તારી તકલીફ શેયર કરી શકે છે. કોઇ પણ સમસ્યા ઉકેલ વિનાની નથી હોતી.’

લાગણીભીના વાક્યોની હૂંફથી સોનેરી ઢીલી પડી ગઈ ને એની આંખો વરસી પડી.સ્વસ્તિકાએ એને રડીને મન હલકું કરી લેવા દીધું પછી એને પાણીનો ગ્લાસ ધર્યો. પાણી પી ને થોડી સ્વસ્થ થઈને સોનેરી બોલી,

‘મેમ, હું  અને આતિફ છેલ્લાં એક વર્ષથી પ્રેમમાં હતાં. અત્યાર સુધી તો બધું સરસ હતું પણ આતિફે એના ઘરનાંને મારા વિશે વાત કરી તો એના ફેમિલીએ અમારા ધર્મનું બહાનું વચ્ચે લાવીને એમની નામંજૂરી દર્શાવી દીધી. આતિફે પહેલાં તો ઘરનાંનો વિરોધ કરવાનો પ્રયત્ન કર્યો પણ હમણાંથી એ બદલાઈ ગયો છે. કહે છે કે ઘરનાની નામંજૂરી હોય તો હું આ લગ્ન નહીં કરી શકૂં. મેમ, મારે મારો ધર્મ બદલીને એના ઘરમાં મુસ્લિમ બનીને રહેવાનું છે, મારે મારો ધર્મ બદલવાનો છે અને ખાસ તો મારા મા બાપનો તીવ્ર વિરોધ પણ સહન કરવાનો છે. હું એ બધી પરિસ્થિતીઓને પહોંચી વળવા મનોમન તૈયાર હતી પણ આતિફ જ જ્યાં આમ પાણીમાં બેસી ગયો તો હું શું કરું ? દિવસના સોળ કલાક જેની સાથે વાતોમાં વીતતા હતા આજે એના સોળ સેકન્ડ માટે દર્શન પણ દુર્લભ થઈ ગયા છે. મારાથી કોઇ ભૂલ થઈ હોય , કમી હોય તો મને બતાવે હું એને સુધારી લેવા તૈયાર છું પણ જેને મન મૂકીને જેને પ્રેમ કરેલો એ જ આજે મને કહે છે કે એને ભૂલી જઉં..સાવ જ અજનબી બની જાઉં..આ તો..આ તો..કઈ રીતે શક્ય બેન..’ આટલું બોલતા બોલતાં તો સોનેરી ધ્રુસકે ને ધુર્સકે રડી પડી.

સ્વસ્તિકાએ મનોમન આ જ પરિસ્થિતીની આશા રાખેલી એટલે એને નવાઈ ના લાગી. વાતનો ઉકેલ તો દેખીતો જ હતો. જ્યારે આતીફ જ મોઢું ફેરવી લે તો બીજાની શું આશા રખાય એટલે સોનેરી આ બધી હકીકત એક સુંદર ભ્રમ હતો એમ સમજીને ભૂલી જાય અને ભવિષ્ય સુખેથી જીવવા આ કાળા ભૂતકાળને ભૂલી જાય એ જ બહેતર હતું. સોનેરીના પોતાના સવાલનો જવાબ એના જ વાક્યોની ભીતરે છુપાયેલો હતો. સ્વસ્તિકાએ સોનેરીનો હાથ હાથમાં લઈને કહ્યું,

‘સોનેરી, આજથી લગભગ ૨૨-૨૩ વર્ષ પહેલાંની એક સત્યઘટના કહું છું, ધ્યાનથી સાંભળજે . સત્તર વર્ષની ભોળી ભાળી સુંદર છોકરીને એની પાડોશમાં રહેતાં વીસ વર્ષના યુવાન સાથે પ્રેમ થઈ ગયો હતો. બંને ગળાડૂબ પ્રેમમાં હતાં. છ એક મહિના તો લોકોની નજરથી બચી બચીને એક બીજાને મળતા રહ્યાં હતાં પણ ઇશ્ક કદી છુપાઈ શક્યો છે કે આમનો પ્રેમ છૂપો રહે ! બંનેના ઘરવાળાના આકરા વિરોધ પછી છોકરાને એના ઘરવાળાએ આગળ ભણવાના બહાને અમેરિકામાં રહેલા એના અંકલને ત્યાં મોકલી દીધો અને છોકરો પણ ચૂપચાપ એ આદેશ માથે ચડાવીને જતો રહ્યો.છોકરીના માથે તો આભ જ તૂટી પડ્યું. એની મનોદશાથી અવગત એની દીદીએ એને વાસ્તવિકતા સમજાવવાનો અને છોકરાને ભૂલીને નવેસરથી જીંદગીનો કક્કો લખવા માટે બહુ સમજાવી. છોકરી મનોમન અકળાતી રહેતી કે આ વાત એટલી સીધી સાદી ક્યાં છે ? જેને મન મૂકીને ચાહયો જેની સાથે આખી જીંદગી વીતાવવાના સુંદર સપના જોયા, જેના વગર એક પળ પણ જીવી શકવાનું શક્ય નહતું એને આમ કેવી રીતે ભૂલી જવાય ? પોતાનો મનનો માનેલો સાવ આમ કાયર નીકળશે એવો એને અંદાજ પણ ન હતો. એના માટે બીજા કોઇ પુરુષનો વિચાર સુધ્ધા પાપ હતું. હવે એને કોઇની સાથે પરણાવશે તો એ એની જીંદગી પણ બરબાદ કરી દેશે..ના પોતે સુખી થઈ શકશે કે ના જેની સાથે પરણશે એ યુવકને…આખી જીંદગી લગ્ન જ ના ક્રરવા એવા નિર્ણય પર આવી. દીદી તો બોલ્યા કરે એમને આ બધી ઇમોશનલ વાતોમાં શું સમજ પડે ..એ તો સાવ જ લાગણીવિહીન…એ તો બધું માને કે હું બીજે લગ્ન કરીને સેટ થઈ જઈશ…આ બધું ભૂલીને જીંદગી નવેસરથી જીવી શકીશ..પંણ એ ક્યાં શક્ય એમને કોણ સમજાવે ? એને મનોમન એની પ્રિય દીદી પર ગુસ્સ્સો આવવા લાગ્યો.ધીરે ધીરે સમય વીતતાં એ છોકરીના ઘાવ ભરાતા ચાલ્યાં અને વીસ વર્ષની ઉંમરે પહોંચતા મા બાપે એના એક સુંદર મજાના છોકરા સાથે લગ્ન કરી દીધાં. આજે એ છોકરી એના પતિ અને બે બચ્ચાંઓ સાથે ખુશહાલ જીદગી વીતાવી રહી હતી. હા કોઈક વખત પેલાં છોકરાની યાદ આવી જતી પણ એ હવે એ આવી ને ચાલી જતી હતી દિલ પર ઘસરકા નહોતી કરતી. પરિસ્થિતી એણે માની લીધેલી એવી અશક્ય નહ્તી. જરુર હતી તો ફક્ત થોડો સમય, ઘરનાની લાગણીભર્યા સહારાની, સમજણની અને માનસિક રીતે થોડા મજબૂત થવાની.’

દૂર ક્યાંક ખોવાઈ ગયેલી સ્વસ્તિકાના મોઢા ઉપર થોડી પીડા અને થોડા સમાધાનની રેખાઓ વાંચતી સોનેરીએ સ્વસ્તિકાનો હાથ દબાવ્યો અને બોલી,

‘હા મેમ, આપની વાત સાથે પૂરેપૂરી સહમત છું. આપને હવે સ્વસ્થ થઈને ફરીથી પાછી ખિલખિલાતી સોનેરી પાછી મેળવી આપવાનું વચન આપું છું.’

બે સમદુઃખિયા સ્ત્રીઓ એક બીજાની આંખોમાં તૂટતા બંધાતા સંબંધોની છબી નિહાળતી રહી.

 

અનબીટેબલ ઃ લાગણીમાં ડૂબીને ગુંગળાઈને મરી જવાનું ના હોય,એમાં તો હલકાં થઈ તરવાની મજા માણવાની હોય.

-સ્નેહા પટેલ

અનિલકાકા અને સત્તર છક..

ટેક ઇટ ઇઝી –.

 

 

મારી સામે મારો 13 વર્ષનો દીકરો મોબાઇલમાં ગેમ રમતો હતો. એણે શીખેલા વૈદિક મેથ્સ અને એના ગણિતના વિષય ઉપર સુંદર પ્રભુત્વની મહેરબાનીથી એ ગેમમાં આવતી ગણત્રીઓ આરામથી કરી લેતો હતો. એની ગણિતમાં આવી શાર્પનેસ જોઇને મારી અંદર નવી -નવાઈનો ગર્વ પોસાતો હોય એમ લાગ્યું અને નજર સમક્ષ મારા  10 વર્ષની ઉંમરની એક ઘટના જાણે હમણાં જ બની હોય એવી લીલીછ્મ બનીને લહેરાવા લાગી.

નાનપણથી બધા જ વિષયોમાં હું બહુ હોંશિયાર પણ ગણિતનું નામ પડે એટલે મને ચક્કર આવવા લાગે ને ઉલ્ટી જેવું થવા લાગે. એક દિવસની સાંજની વેળાની આ વાત છે. મેરે પાસ આઓ મેરે દોસ્તો એક કિસ્સા સુનાઉં..

મારી સામે એક બચુકડી કાળી લંબચોરસ પાટી (સ્લેટ) પડેલી હતી જેમાં એક બાજુના છેડે તારમાં પૂરોવાયેલા લીસા, ચકચકીત, ચપટા લાલ –લીલા – પીળા મણકાં ભરાવેલા હતાં. મારા જમણાં હાથની તર્જની અને અંગૂઠાની વચ્ચે બે – એક સફેદ અને બીજી ગુલાબી –ભૂરા-પીળા પટ્ટાવાળી પેન પકડેલી હતી અને મારા  માસૂમ મોઢા પર દેશની ચૂંટણી વખતે કયા નેતાને ચૂંટવો જેવી દ્વિધા-રેખાઓ પથરાયેલી હતી, કઈ પેન વાપરું ? સફેદ ચોરસઆકારની પેન હતી મોટી પણ મને આજે એનાથી લખવાનું મન નહતું થતું અને જે ગુલાબી –ભૂરી –પીળીધારીવાળી પેન મને આકર્ષી રહેલી એ બહુ જ નાની હતી. 11 થી 20 ના ઘડિયા લખતા લખતા એની આયુની ઘડીઓ કયારે ખૂટી જાય એ કહેવાય એમ નહતું, આખરે રસ્તાની મજા માણવા કરતા હોમવર્ક પૂરું કરવાની મંઝિલને પામવાની ઇચ્છા સાથે સફેદ પેન પર પસંદનો કળશ ઢોળ્યો.

પ્રમાણમાં થોડી કડક અનુભવાતી સફેદ ઝગ જેવી પેન સ્લેટ પર સડસડાટ પાણીના રેલા સમી ચાલવા લાગી અને મને મારી પસંદગી પર ગર્વ થયો. મોટેથી ગણગણતા આ જ શતાબ્દી સ્પીડે મેં સોળ સુધીના ઘડિયા તો ફટાફટ લખી કાઢ્યાં પણ સત્તરની અધવચાળે જઈને મારી લેખનગાડીમાં પંકચર પડયું અને મગજમાંથી યાદશક્તિની બધી હવા ફુ..સ્સ…! સત્તર છ્ક કેટ્લાં થાય…? સ્કુલમાં ગણિતશિક્ષક દ્વારા ઘડિયા જોરજોરથી બોલીને લખવાની ટેવ પાડવામાં આવેલી હતી એથી પેનની સાથે સાથે મારું મોઢું પણ અટકી ગયું અને સામે બેઠેલા મારા અનિલકાકાની નજર તરત ટીવીના ચિત્રહારમાંથી ઉડીને મારા અધખુલ્લા ઉદાસ મુખારવિંદ પર આવીને અટકી ગઈ. અનિલકાકા – પપ્પાના સૌથી નાના ભાઈ- મારા નાના કાકા. એમનું અંગ્રેજી અને ગણિત બેયના જ્ઞાન ઉપર તમે મહારાણા પ્રતાપની ટેક જેવું ગર્વ લઈ શકો એવું. એમના ગમતા મુકેશના ગીતને જોવામાં વિક્ષેપ પડ્યો એટલે કે મને રોજ આંખોના ડોળાં કાઢી કાઢીને શીખવાડેલા આંકના ઘડિયામાં હું કાચી પડી એટલે – રામજાણે પણ એમની આંખોના ખૂણે એક નાનકડો બ્રાઉન તલ ધરાવતી વિશાળ અને સ્વચ્છ ધોળી ધોળી આંખોના ખૂણા લાલ થવા લાગ્યાં અને હું એ લાલાશથી વધુ ડરી ગઈ. તરત જ મેં એમની આંખોમાંથી નજર હટાવીને એ સંમોહનપ્રક્રિયાને તોડીને મારા હાથની સફેદ પેન પર નજર ખોડી દીધી કેમ જાણે એ પેન પર ત્રાટક કરવાથી એ આપમેળે ચાલવા માંડવાની હોય અને મારા આંકના ઘડિયા પૂરા કરી નાંખવાની હોય. પણ આ શું….લાલ આંખથી બી જઈને જ્યાં નજર પૂરોવી એ સફેદ પેન પણ મને રાતીચોળ લાગી. બે ય હાથની તર્જની વડે આંખો ચોળીને બરાબરધ્યાનથી ફરીથી જોયું તો પેન તો સફેદ જ નીકળી મારા ડર મને એની પર લાલ કોટીંગનો આભાસ આપતું હતું . છાતીમાં નાનકડું દિલ ધક..ધક કરવા લાગ્યું, એના ધબકારા કાનમાં પડઘાવા લાગ્યાં. હમણાં કાકાનો હાથ ઉઠશે અને પડશે મારા કોમળ ગોરા ગાલ ઉપર…ભયથીઆંખો મીંચાઈ ગઈ. આમ તો 11 થી 20 સુધીના બધા ઘડિયા મને કડકડાટ મોઢે હતા પણ આજે મૂર્હત સારું નહતું.શુભકાળના ચોઘડિયામાં પણ અશુભ ઘટના ઘટતી હતી. રોજ બહેનપણીઓ સાથે એકીશ્વાસે 300 દોરડા કુદી જવાની હરિફાઈમાં પણ આટલો શ્રમ નહતો પડતો.મારો શ્વાસ ઘુંટાવા લાગ્યો, અકળામણનો પારો એની ચરમસીમા ઉપર પહોંચી ગયો અને આંખમાંથી બોરબોર જેવડાં આંસુડાં સરી પડયાં. ભયના મારી આંખો બંધ થઈ ગઈ. બંધા આંખોમાં પેલી રિજેકટ કરેલી ગુલાબી-  વાદળી અને પીળી ધારીવાળી પેનના કલર એમનો બદલો વાળવા સ્પાર્કલીંગ ટ્વિંકલની જેમ આડા-ઉભા –ત્રાંસા ગંગમ સ્ટાઈલનો ડાંસ કરવા લાગ્યાં.ઉફ્ફ..!

ત્યાં તો મારા માથા ઉપર એક મોરપીંછસમો હળ્વો સ્પર્શ થયો અને ચમકીને મેં આંખો ખોલી તો અનિલકાકા મારી સામે હળવું સ્મિત ફરકાવતા હાથમાં પાણીનો ગ્લાસ લઈને ઉભા હતાં.એ વખતે મને એ હળવું  સ્મિત પણ રાવણના હરણ જેવું આભાસી લાગ્યું. માથું હલાવીને એ આભાસને ધરાર ઝટકી કાઢ્યો. મોઢામંઆવીગયેલું ધકધકતા દિલની ધડકનો મહાપરાણે કંટ્રોલ કરીને બે પળની રાહતનો શ્વાસ લેવાની એ ઘડીને આવકારી અને પાણીનો ગ્લાસ લઈને મોઢે માંડ્યો તે છેક એના અંતિમ ઘૂંટને ગળા નીચે ઉતારીને જ ઝંપી. થોડી હિંમત ભેગી કરીને કાકાને કહ્યું,

‘કાકા,તમે કહેલું તો મેં બધા આંક કડકડાટ મોઢે કરેલા…તમે કહો એના સમ…’ માંડ માંડ આટલા શબ્દોને ગળામાંથી ધક્કો મારીને બહાર મોકલ્યાં ને હિઁમત કાકાના ડરથી પાછી પડી ભાંગી ને આંખોમાંથી બેય કાંઠે છલકાતી ગાલ પર વહેવા લાગી.

‘મને ખબર છે બેટા, તું બહુ ડાહી અને હોંશિયાર છોકરી છે. આજે ભૂલાઈ ગયું તો કંઈ વાંધો નહીં.ચોપડીમાં ફરીથી જોઇ લે અને ફરીથી મોઢેકરી લે.’

અને રાવણના ખોળિયામાં વસેલા વિભીષણના આત્માને જોઇને હું બે ઘડી ચક્કર ખાઈ ગઈ. આ કાકા બોલતાહતાં કે..ગુસ્સેલ અનિલકાકા! જે હોય એ  પણ અત્યારે તો મારા ખાવાની સજામાંથી મુક્તિ મળી ગ્યેલી અને એ તક હું ખોવાનહતી માંગતી. ફટાફટ ચોપડી ખોલીને વાંચ્યું તો તરત યાદ આવી ગયું કે સત્તર છ્ક એકસો ને બે થાય, બે પળ તો મને મારી ઉપર ગુસ્સો આવી ગયો. સાવ આમ આવડતા આંક કેવી રીતે ભૂલી ગઈ ? આંખો બંધ કરીને સત્તર છ્ક એકસો ને બે ની માળાના મણકાં એકસો ને આઠ વાર ગણીને માળા પૂરી કરી અને કાકા સામે જોઇને નિરાંતીયું સ્માઈલ ફરકાવ્યું. થમ્સ અપની નિશાની કરી ને ફરીથી આંક લખવા બેઠીતો પાછી પેન સત્તર છ્ક પર અટકી ગઈ. હવે..?

હાથ થરથર ધ્રૂજવાલાગ્યો, માથું એનું બેલેંસ ખોઇને આમથી તેમ ધૂણવા લાગ્યું. હવે હું ગઈ…વારંવાર રાવણ પાસેથી વિભીષણવેડાની આશા રાખવી એ માયાવીમ્રૂગ જેવી વાત હતી. ત્યાં અનિલકાકાએ મારા માથાપર હળ્વેથી હાથ ફેરવીને કહ્યું,

‘ સ્નેહા, સત્તર છ્ક એકનો ને બે થાય.ચાલ દસ વાર લખી કાઢ.’ નવાઈજનક પરિવર્તનનું  વિશ્લેષણ કરવાને બદલે મૂંગામંતર થઈને મેં પાટી પર પેન ચલાવવાનું વધુ પસંદ કર્યું.

દસવાર લખી લીધા પછી હવે મને સત્તરનો આંક બરાબર પાક્કો થઈ ગયો. હોમવર્ક કરીને ઉભી થઈ અને કાકા માટે ચા મૂકવા રસોડા તરફ વળી. આજે કાકા ઉપર બહુ પ્રેમ ઉભરાઈ આવતો હતો. દરેક માનવીની ભીતરે એક ભોળા શંભુ વાસ કરે છે એની ખાત્રી થઈ ગઈ. આદુ –ફુદીનાવાળી ચા બનાવી સાથે ખાખરા અને બિસ્કીટથી ટ્રે ભરીને કાકાની સમક્ષ ધરી. અનિલકાકા મારી સામે જોઇને મંદ મંદ હાસ્ય ફરકાવતા હતા. ટ્રે લઈને મને ધીમેથી પૂછ્યું, ‘ સત્તર છ્ક કેટલાં થાય..?

અને આઘાત – પ્રત્યાઘાતની જેમ મારા  મોઢામાંથી આપમેળે ’એકસોને બે’ નીકળી ગયું. અને ઘરમાં બધા ખડખડાટ હસી પડ્યાં.

અનિલકાકાના એ સ્વભાવપરિવર્તન વિશે હું હજુ અજાણ છું પણ આજે પણ અમે મળીએ ત્યારે અનિલકાકા અચૂક મને ‘સત્તર છ્ક..?’ પૂછે છે અને હું એકાએક દસ વર્ષની નાની બાળકી બની જાઉં છું !

-સ્નેહા પટેલ.