આપણી અંદરના આપણે…

http://gujaratguardian.in/E-Paper/04-28-2013Suppliment/index.html

gujarat guardian paper > take it easy column > article no – 40

 

‘તમારા જેવા લેખકજીવથી બચીને રહેવું જ સારું..ખબર નહીં ક્યારે આપણા જીવન ઉપર કે સીધી-સાદી વાતો ઉપર કોઇ વાર્તા કે લેખ લખાઈ જાય.’

થોડા સમય પહેલાં જ એક મિત્રએ હસતાં હસતાં આવી કડવા કારેલાં જેવી હકીકત હિંમત રાખીને મોઢામોઢ કહી જ દીધી.

‘હા, આમ તો તમારી વાત સાચી છે. અમારું કામ જ ઓબ્ઝર્વેશન – એનાલીસીસ અને રાઈટીંગનું. જોકે હું ક્યારેય કોઇ પણ પાત્રના નામ સાથે વાત નથી લખતી. વળી મારી વાતો થોડી ભેળપૂરી જેવી હોય છે. સેવ અહીંથી લીધી હોય,મમરાં બીજેથી તો ગળી ચટણી ત્રીજી જ કોઇક જગ્યાએથી..હા, તીખી ચટણીનું ધ્યાન રાખવું પડે, કોઈક કોઇક વાર તો અચરજરુપે લસણ જેવી દુર્ગંધયુક્ત ચટણી કોઇ ચુસ્ત સ્વામીનારાયણ કે જૈન મિત્રો પાસેથી પણ મળી જાય. બસ પછી થોડો છાપા પેપરની તાજા ખબરોનો રગડો નાંખીને ભેળ – રગડાપેટીસ જેવા લેખ બનાવી નાંખુ, આવા પ્યોર વેજીટેરીયન લેખોમાં તો હવે માસ્ટરી આવી ગઈ છે. હા કોઇ નોનવેજની આશા રાખે તો એ બિચારા બહુ નિરાશ થાય એ ચોકક્સ !’

એક લીટીની સાચી હકીકત એવી ચચરી કે મારાથી એની સામે ૫-૬ લાઈનની દલીલ ફટકારાઇ ગઈ. અમુક હકીકતો ચચરે બહુ પણ એના સોળ ના દેખાય. કોની પાસે આવા દુઃખડા રોઈએ રે..! જે તમારા ભાગે આવી એ હકીકત પચાવ્યે જ છૂટકો. મારી તીવ્ર વેગવાળી વિચારધારાને તરત જ બ્રેક વાગી..કારણ બહુ નવાઈ ભરેલું..

એ જ મિત્રની શ્વેત કુર્તી અને ટાઈટ બ્લ્યુ ડેનિમધારી, મોઢા પર નિખાલતા અને બુધ્ધિની ચમકના વિરોધાભાસી સંગમનું તેજ ધરાવતી કોલેજીયન છોકરી બહારથી ઘરમાં પ્રવેશી અને મને જોઇને એની લાગણી પર કાબૂ ના રાખી શકતાં ભેટી પડી.

‘અરે વાહ, સ્નેહા આન્ટી. આજે તો સૂરજ કંઈ પશ્ચિમમાંથી ઉગ્યો તો કે શું..? તમે અને અમારા આંગણે..સાક્ષાત કૃષ્ણ સુદામાને ઘરે..અહાહા ! મજા આવી ગઈ. તમે પાંચ મીનીટ બેસો..હું બે જ્ મીનીટમાં ફ્રેશ થઈને આવી. ‘પાંચ બેસવાની સામે એણે દસ મીનીટમાં આવી’ વાળો જૂનો પુરાણો સડેલો જોક ના માર્યો એટલે મને બહુ ગમ્યું. દિલ અને દિમાગનુ સંતુલન જાળવીને વાત કરનારી વ્યક્તિઓ મને આમે બહુ ગમે.

કરેલા વાયદા મુજબ સ્વીટી – મારા મિત્રની દીકરી બે મીનીટમાં તો મારી સામેના સોફામાં ગોઠવાઈ ગઈ. હાથમાં ઠંડા પાણીની બોટલ હતી એમાંથી થોડું પાણી પીધું અને પછી મારો હાથ પકડીને બોલી,

‘યુ નો આન્ટી, તમારી સાથે વાત કરવાની બહુ મજા આવે. મારા જેવા લોકોના જીવનમાં ઢગલો વાર્તાઓ જેવી હકીકતો બનતી હોય છે. એ બધી તમારી જોડે ‘શૅર’ કરુ અને તમે એના ઉપર કંઈક લખો તો બહુ સંતોષ થાય. તમારી પાસે કલમ છે, છાપા -મેગેઝિન જેવા પ્લેટ્ફોર્મ છે એના થકી આવી બધી વાતો સમાજના મોટા એવા વર્ગની સામે આવે અને એ બધી ય પ્રક્રિયામાં અમારો થોડો ઘણો ફાળો – યોગદાન નોંધાય એનો સંતોષ થાય. તમે આટલું સરળ અને તરત જ લોકોના દિલને સ્પર્શી જાય એવું કઈ રીતે લખો છો..અમેઝિંગ રીઅલી..’

હું એ ઢીંગલી જેવી રુપાળી સ્વીટીના આ લેખની શરુઆતમાં જ એના પિતાશ્રીના મુખેથી બોલાયેલા વાક્યોથી સાવ જ ઉંધા મતલબના વાક્યો સાંભળીને  એની વાત પર શું રીએક્ટ કરવું એની ગૂંચવણમાં પડી ગઈ. વળી કોઇ પણ મારા વખાણ કરે ત્યારે મને બહુ શરમ આવે એનું કારણ હજુ શોધ્યું કે વિચાર્યું નથી, પણ એ વખતે મારે સામે કેવી રીતે નમ્ર રહીને એ વખાણ સ્વીકારવા એ કાર્ય બહુ ગૂંચવાડાયુકત લાગે..બહુ વધારે પડતાં નમ્ર બની જઈએ તો પણ સામેવાળા આપણને અભિમાનીમાં લેખે અને એ વખાણ ‘એસ ઇટ ઇઝ’ સ્વીકારી લઈએ તો પણ અભિમાનીમાં ગણાઇ જઈએ..એટલે વખાણોની મને એલર્જી થતી જાય છે. વાત નાની છે પણ બહુ ગૂંચવાઇ જવાય..તકલીફ એ જ છે કે મોટી મોટી ગૂંચવણોમાં આપણે ( બહુ મૂડમાં હોઉ ત્યારે મારી જાતને બહુવચનમાં બોલવાની મારી ખામી કે ખૂબીથી આપ સૌ જાણકાર જ છો..એટલે એને સમજી જ લેશો એવી આશા રાખું છું.) ક્યારેય ના ફસાઇએ પણ આવી વિરોધાભાસી અને નાની નાની વાતોમાં ચકરાવે ચડી જઈએ. આવા સમયે  કીડી અને હાથીની વાર્તા ચોકકસપણે મારા માનસપટ પર તાદ્રશ્ય થઈ જાય.

જો કે મારા જેવી જ હાલત સ્વીટીના પપ્પા અને મારા મિત્રની પણ હતી. એ જે વાત એની બધી હિંમત ભેગી કરીને મને મોઢામોઢ બોલી ગયેલો એને એની જ દીકરી સાવ ઝૂઠલાવી રહી હતી. કદાચ આવા પરિબળોમાં જ ‘જેને કોઇ ના પહોંચે એને એનું પેટ પહોંચે’ જેવી કહેવતો ઉદભવી હશે..સત્ય તો રામ જાણે.

થોડી સ્વસ્થ થઈ અને બોલી,

‘આમાં તો એવું છે ને દીકરા કે મારામાં મારી ધારણા – માન્યતા મુજબ પેલા ઉપનિષદકારે વર્ણવેલા ‘ દ્વા સુપર્ણા સયુજા સખાયા’ તરીકે વર્ણવેલા બે પક્ષીઓની જેમ એક સાથે બે જીવ વસે છે. એક તો પોતાના સંસારમાં રચ્યાપચ્યા રહીને સપાટી ઉપરથી બધા સામાજીક વ્યવહારો નિભાવે છે અને અંદરનો જીવ સતત બહારના એ જીવને, એની આજુબાજુની ઘટનાઓને નીરખ્યા કરે છે, એની સાથે ડાયરેક્ટ ડાયલિંગ કરતા રહીને સતત એના સંપર્કમાં રહ્યાં કરે છે.ટેક્સટ મેસેજ, ફ્રી કોલ્સ,મિસકોલ કરે એટલે કોલબેક કરવાનું જેવી સુવિધાઓની ત્યાં જરુર નથી પડતી, કોઈ નેટવર્ક ત્યાં પરેશાન નથી કરતું..એ બધું નીરખતાં રહીને પોતાની વિચારધારામાં એને ઢાળીને, મંથન કરીને ચોકસાઈથી લેખ કે વાર્તાના સ્વરુપે એને ઘડે છે. આપણા બધામાં આપણે એક બીજી વ્યક્તિ તરીકે અંદર ક્યાંક છુપાયેલા જ હોઇએ છીએ જરુરત હોય છે તો બસ થોડો સમય કાઢી એના પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરીને એને શોધવાની, એને સમજવાની, સ્વીકારવાની. પણ કમનસીબી કે આપણે આજની તડાફડીની લાઈફમાં આપણી પોતાની સાથે સંપર્ક રાખવામાં ઉણા ઉતરીએ છીએ અને દુનિયાને સમજવા જતાં આપણી જાતને સમજવાનું જ ભૂલી જઈએ છીએ..’

એકધડાકે આટલું લાંબુ લેકચર અપાઈ ગયા પછી આવડી નાનકડી ઢીંગલીની સામે આવું ભારે ભરખમ લેકચર ઠોકી બેસાડ્યાનો રંજ થયો..વિચાર્યું કે નાજુક નમણી સ્વીટી આટલી મોટી મોટી વાતો સમજી શકી હશે કે મને મનોમન માથું પકાવવા માટે ગાળો આપતી હશે. એના મુખારવિંદને ધ્યાનથી નિહાળતાં ત્યાં મને આનંદ આનંદનો ભાવ દેખાયો બની શકે મારો ભ્રમ પણ હોય…ત્યાં તો તાળીઓ પાડતી’કને સ્વીર્ટી બોલી,

‘હમ આપકે યું હી ઇતને બડે ફેન નહી હૈ જાની..મન થાય છે કે તમે આમ જ અસ્ખલિત પ્રવાહમાં બોલતા રહો અને હું બસ સાંભળ્યા કરું..અહાહા..’

મારા ભ્રમનો ભ્રમ ભાંગી ગયો.

અને જોરથી વળગી પડીને મારા ગાલે ચૂમી ભરી દીધી.

હવે મારું ધ્યાન મારા મિત્ર તરફ ગયું તો પણ મૂછ્માં હસતો હતો અને એકાએક બે હાથ જોડીને એનું મસ્તક મારી સામે નમાવી દીધું..

‘તું સાક્ષાત ‘મા સ્નેહામયી’  છું, પ્રણામ !  અમારા અહોભાગ્ય કે તમે અમારા જેવા પામરજીવના મિત્રવર્તુળમાં સામેલ છો…’

અને એની નાટકીટ અદાઓથી આખું વાતાવરણ હસું હસું થઈ ગયું.

-સ્નેહા પટેલ.

વિચારધારા

http://phulchhab.janmabhoominewspapers.com/purti.aspx?site_id=2&supp_id=1

ફૂલછાબ પેપર > નવરાશની પળ કોલમ > 24-4-2013

નિજમાંથી જન્મ પામતા,મરતા ને ઝૂલતા,

અસ્તિત્વથી વધારે અનર્ગળ કશું નથી.

વિતાવી ના શકો તો એ સર્વસ્વ છે અને,

વિતાવી જો શકાય તો આ પળ કશું નથી.

– મુકુલ ચોકસી

અમૃતા આજે મંથન પર બહુ જ અકળાયેલી હતી.

‘પોતાની વાત પૂરી ખુલીને, હાકોટો પાડીને બોલી કેમ ના શકાય? આ કેવો મર્દ કે એની પત્ની ઉપર આવું આળ મૂકાય અને એ ચૂપચાપ સાંભળ્યા કરે ? પત્નીના સ્વમાનની રક્ષા ના કરી શકે એવા પતિને શું કરવાનો ? ઘરની વહુ તો પારકી જણી જ કહેવાય, હું કંઈક બોલું તો વાતનું બતંગડ બની જાય. લગ્ન કરતાં પહેલાં તો કેટકેટલા મધમીઠા શબ્દોની લ્હાણી કરતો હતો – હું તારા માટે ચાંદ – તારા તોડી લાવીશ – તું કહે તો આ દુનિયા છોડી જઈશ..હમ્મ…બધા નાટકો.આ પુરુષજાતનો કદી ભરોસો જ ના કરાય.’

કેટકેટલા વિચારો આવ્યાં અને ગયાં. અમૃતાના મગજને વલોવી ગયા. મગજની નસેનસ હમણાં ફાટી જશે એવું જ લાગતું હતું. લગ્નજીવનના અગિયાર વર્ષમાં પ્રેમ ફકત શબ્દ બનીને રહી જાય એવી તીવ્ર નેગેટીવ લાગણી એના દિલને કચોટી ખાતી હતી. ત્યાં તો એના દસ વર્ષના દીકરા વલયે એને બૂમ પાડીને બોલાવી અને એનું વિચારનું તાંડવનૃત્ય અટક્યું.

‘મમ્મી, મને બસ્સો રુપિયા જોઇએ છે.’

‘બસ્સો ! એકાએક આટલા બધા રુપિયાનું તારે શું કામ પડ્યું ?’

‘મમ્મી, અમે બધા મિત્રો પિકચર જોવા જવાનો પ્રોગ્રામ બનાવીએ છીએ ‘

‘મિત્રો એટલે કોણ કોણ ?’

‘હું, અમિત, મિત્રા, પરીના, અવિ, વિધ્યુત,પરમ, સોનાલી અને રીયા !’

‘ઓહ…આટલા બધા જણ ! પણ એક વાત કહે તો જરા, કોઇના પેરેન્ટસ સાથે છે કે તમે એકલા છોકરા અને છોકરીઓ જ છો?’

‘ના, અમે એકલાં જ. અમે બધા મિત્રો હોઇએ ત્યારે મમ્મીઓ અને પપ્પાઓનું શું કામ ? અમને કંટાળો આવે છે, અમને પણ કોઇક વખત મિત્રો સાથે એકલા ફરવાનું મન ના થાય ?’

‘પણ દીકરા, તમે ઘણા નાના છો અને વળી છોકરા અને છોકરીઓ એકસાથે આમ..’આગળ શું બોલવું એની ગતાગમ ના પડતા અમૃતા થોડી ગોટાળે ચડી ગઈ.

‘શું મમ્મી તમે પણ સાવ નાની અને દાદીઓ જેવી વાતો કરો છો. થોડા મોર્ડન બનો ‘

‘મોર્ડન મતલબ ? અરે તમે લોકો હજુ ફક્ત છ્ઠ્ઠા ધોરણમાં ભણો છો. તમારા માટે શું સારું અને શું ખરાબ એની તમને શું સમજ હોય ? હજુ તો કોઇ ચોકલેટ આપીને તમને ફોસલાવીને લઈ જઈ શકે એટલી કાચી ઉંમરના છો અને સાવ આમ એકલા તો કેમના મોકલી શકાય ? નવાઈ લાગે છે કે બીજા છોકરાઓના મા – બાપે એમને કેવી રીતે મંજૂરી આપી દીધી આવા પ્રોગ્રામની !’

‘એ બધા તમારા જેવા જૂનવાણી નથી ને મમ્મી એટલે. તમને મારી પર કોઇ ભરોસો જ નથી. અરે હું મારું સારું ખરાબ બહુ સારી રીતે સમજી શકું છું, પરિસ્થિતીઓને સારી રીતે હેન્ડલ કરી શકું છું. તમે દસ વર્ષના હતા અને અમે દસ વર્ષના છીએ એ બે જમાનામાં જમીન આસમાનનું અંતર છે પણ તમારું સંકુચિત મગજ આ વાત સમજી જ નથી શકતું.’

‘વલય બસ કર હવે, તારી જીભ બહુ ચાલે છે ને આજકાલ કંઈ. બહુ સામે બોલતો થઈ ગયો છું તું.’

‘મમ્મી, સાચી વાત કહી તો તમને મરચાં લાગ્યાંને .’

‘વલય..બસ તારી ઉંમરને અનુરુપ વાત કર, જ્યાં સુધી મારા ઘરમાં રહે છે ત્યાં સુધી તો તું અમારી સામે નહી  જ બોલે ભલે અમે મા – બાપ ખોટા કેમ ના હોઇએ. અત્યારથી આ હાલત છે તો રામ જાણે તારો જીભડો ભવિષ્યમાં તો કેટલો લાંબો થઈ જશે. તારી જાતે કમાતો થાય અને પોતાનું ભરણપોષણ કરવાની તાકાત આવે ત્યારે આ વર્તન કરજે બાકી અત્યારે તો હું આ તારી ગેરશિસ્ત નહી જ ચલાવી લઉં. મા -બાપની સામે બોલતા શરમ જ નથી આવતી..અમે તો આવડા મોટા થયા પણ..’

અને એકાએક અમૃતાની જીભ અટકી ગઈ.

આગળની વાત એણે દીકરાને કહેતા પહેલાં જાતે સમજવાની જરુર છે એવી લાગણી થઈ. મંથન નાનપણથી જ માતા-પિતાની સામે એક પણ અક્ષર બોલતો નહતો. સંસ્કાર જ એવા હતાં. એ સાચો હોય તો પણ ગુસ્સો ગળી જઈને ચૂપ રહી જતો પણ સામે એક હરફ ના ઉચ્ચારતો. એ સંસ્કાર હજુ આજે પણ જયારે પોતાના બચાવપક્ષ તરીકે બોલવાના હોય ત્યારે આડે આવતા હતાં. કોઇ પણ મા – બાપને પોતાનું સંતાન સામે બોલે એ ક્યારેય ના જ ગમે ભલે ને પોતાની ભૂલ હોય તો પણ. આજે આ વાત એણે ખુદ અનુભવી. વલય પોતાની સામે બોલે એ એનાથી આજે પણ સહન નહતું થતું તો વૃદ્ધાવસ્થામાં જ્યારે પોતે એની પર શારિરીક -માનસિક બધી રીતે આધારિત હશે અને લાગણીઓ એકદમ નાજુક કાચ જેવી થઈ ગઈ હશે ત્યારે એની વહુ માટે પોતાની સામે બોલશે તો કેવી હાલત થશે ? મંથન આમ તો ખોટો નહતો. હા એણે ક્યારેક પોતાની વાત સારા શબ્દોમાં લાગણીથી પોતાના મા બાપને સમજાવવાનો પ્રયત્ન કરવો રહ્યો પણ  પોતે માને છે એવી છેલ્લી કક્ષાની અવહેલના તો નથી જ કરતો. માનો ના માનો પણ પોતાની વિચારધારા પણ ક્યાંક તો ખોટી હતી જ.

અનબીટેબલ : સમસ્યાને વાસ્તવિકતા તરીકે સ્વીકારતા ચોકકસપણે એના ઉપાયો શોધી શકાય છે.

-સ્નેહા પટેલ.

શક્ય નથી.

ઇશ્વરમાં તો

હું મારી મરજી મુજબ માનું છું

તારામાં તો

એ પંણ શક્ય નથી.

-સ્નેહા પટેલ

માનવી તો માનવી છે..

http://phulchhab.janmabhoominewspapers.com/purti.aspx?site_id=2&supp_id=1

16-04-2013- fulchhab paper > navrash ni pal column…

માનવી તો માનવી છે..

માન તમારે હાથ ના સોંપું,

કેમ કરી અપમાનશો ?

-કૃષ્ણલાલ શ્રીધરાણી.

અરુએ ધડામ દઈને એના ખોળામા રહેલ લેપટોપને બંધ કરી દીધું. એના નાજુક નાકના ફણા લાલચોળ થઈ ગયા અને આંખોમાં ગુસ્સાની રાતી ટશરો ફૂટી નીકળી. પ્રથમ એનો પતિ એની સામે બેસીને છાપુ વાચી રહેલો એ અચાનકના આ અવાજથી ચોંકી ઉઠ્યો. અરુની હાલત જોઇને એ બે પળ તો ભોંચક્કો રહી ગયો.

‘શું થયું અરુ? ‘

‘કંઈ નહી એ તો આ નેટની દુનિયા પર ગુસ્સો આવ્યો. જ્યાં જોઇએ ત્યાં નકરું બેફામ વર્તન, દોગલાપણું, નિર્લજજ્તાની બધી હદ વટાવી દે છે લોકો. ખબર નહી શું સમજી બેઠા છે આ સોશિયલ વેબસાઈટ્સને લોકો ? હેલ્ધી થોટ શેરિગના બદલે જ્યા જુઓ ત્યાં માણસાઈના મૂલ્યોની સરેઆમ કત્લ થતી જ દેખાય છે.’

‘અરે પણ વાત શું છે એ તો કહે અરુ ‘

‘પ્રથમ, તું તો જાણે છે મેં મારા ઓનલાઈન બૅડશીટના માર્કેટીંગ હેતુ  વેબસાઈટ બનાવી અને એ જ હેતુની પૂર્તિમાં મદદ થાય, નવા નવા લોકોનો પરિચય થાય એ માટે આ બધી સોશિયલ નેટવર્કીંગ સાઈટ્સ વાપરવાની ચાલુ કરી, એમાં પ્રોફાઈલ્સ બનાવ્યા, મિત્રો બનાવ્યા અને એમને મારી પ્રોડક્ટની જાણકારી આપી. હવે આ રીતે મારા સેલમાં તો મને ખાસી એવી મદદ મળી રહે છે પણ એના સિવાય નેટ પર આ જ્યાં ને ત્યાં જે રીતે અમુક તમુક ચર્ચાઓ અને ફેક આઈડીના દૂષણો દેખાય છે એ બધાથી ત્રાસ થાય છે. કોના પર કેટલી હદ સુધી વિશ્વાસ કરવો એ જ નથી સમજાતું..આજે બોલ્યાં ને કાલે ફરી ગયા ! આના કરતાં તો એક દુકાન લઈ અને હાથોહાથ ઘરાકને માલ વેચવો વધુ સારું રહે. કમ સે કમ આવી બધી નેગેટીવીટીઝથી તો દૂર રહી શકાય અને મગજ ઠેકાણે તો રહે.’

પ્રથમ પણ વિચારમાં પડી ગયો. અરુની વાત તો સાચી હતી. નેટ પર લોકોને બે આંખની શરમ કદી નથી નડતી. લોકો પોતાના કામમાંથી પળની નવરાશ પણ મળે તો પણ મનસ્વી વર્તન કરનારાઓનો તોટો નથી. ત્યાં એને યાદ આવ્યું કે ગયા મહિને આ જ નેટ દ્વારા સંપર્કમાં આવેલા વિશ્વાસ નામના યુવાને એ દિલ્હીમાં ફસાઈ ગયેલો ત્યારે કોઇ જ જાણ પહેચાન વગર ફકત ફેસબુકના મિત્ર હોવાના કારણે જ એને પૂરા ૨૦,૦૦ઓ રુપિયાની રોકડી મદદ કરી હતી અને એ પણ કોઇ જ જાતની સિક્યોરીટી વગર. વળી આ સાઈટસના કારણે જ અરુ પોતાના બે સંતાનો સાથે ઘરે રહીને જ પોતાનો નાનક્ડો શો ધંધો સ્વતંત્ર રીતે ચલાવી જ શકે છે ને. નેટવર્કીંગ સાઈટ્સ વિના પોતાની પ્રૉડકટનું માર્કેટીંગ કરવું, દુકાન ખોલીને એને મેઈનટેન કરવી એ બધી બહુ જ અઘરી જ નહી પણ અશક્ય જ બાબતો હતી. થોડું વિચારીને એ બોલ્યો,

‘જો અરુ, આપણે વર્ચ્યુઅલ અને રીઅલ દુનિયા એવી બે અલગ અલગ દુનિયાને બેલેન્સ કરીને જીવીએ તો કોઇ વાંધો ના આવે. વર્ચ્યુઅલ દુનિયામાં માનવીના ફાસ્ટ વિચારોને ખુલ્લો દોર મળી જાય છે અને એના થકી એ જલ્દી ઉઘાડો પડી જાય છે. બાકી રીઅલ દુનિયામાં પણ આવા માનવીઓનો તોટો તો નથી જ ને ? ફરક એટલો કે વર્ચ્યુઅલ દુનિયામાં આપણે ઇઝીલી એકબીજાના સતત સંપર્કમાં રહી શકીએ છીએ એટલે એક , બે અને ત્રણ…પછીની વાતચીતોમાં તો માનવીના વિચારો ઉઘાડા પડી જ જાય. આ પ્રોસેસમાં ફકત બે ચાર દિવસ જાય જ્યારે રીઅલ દુનિયામાં આ જ વાત થતાં બે – ત્રણ વર્ષ પણ થઈ જાય કારણ એમાં સમય, પૈસો અને આપણા સમાજમાં સ્ત્રીઓ જલ્દીથી પુરુષો જોડે વાત ના કરે એ બધી માનસિકતાઓ આડે આવે છે. મને તો એમ લાગે છે કે વર્ચ્યુઅલ દુનિયા એ હકીકતની દુનિયાને સ્પીડમાં ફાસ્ટ ફોરવર્ડ કરતી પ્રોસેસ માત્ર જ છે. તું આના થકી જ તારા ધંધાની લેટેસ્ટ માહિતીઓથી કેટલી આસાનીથી અપડેટ રહી શકે છે અને તારી પ્રોડકટ દુનિયાના કોઇપણ ખૂણે પળભરમાં પહોંચાડી જ શકે છે ને એ કેમ નથી વિચારતી ? આ ના હોત તો કદાચ તું પણ આ બાજુવાળા માયાબેનની જેમ લોકોની પંચાત કરતી એક સામાન્ય કોઇ જ હેતુ વગરની જીવતી એક માનવી જ બનીને જીવતી હોત ને..! બાકી માનવી તો માનવી જ છે. રીઅલ લાઈફમાં ઘણી માનસિકતા લાઈફટાઇમ સુધી ખુલ્લી નથી પડતી જે નેટ પર તરત ખુલ્લી પડી જાય છે. કઈ વાતનો કેટલો અને કેવો ઉપયોગ કરવો એ આપણા હાથમાં અને આપણી સમજશક્તિ ઉપર છે.’

અરુનું મગજ પ્રથમની આ બધી વાતથી થોડું ઠંડુ પડ્યુ અને એની વાતમાં દમ પણ લાગ્યો.

 

અનબીટેબલ : હંમેશા મગજ શાંત ના રહી શકે તો ગુસ્સામાં રહેવાની જરુર તો નથી જ.

દિમાગને મારો ખંભાતી તાળું

gujarat guardian paper > Take it column -– 38 > 14-04-2013

http://www.gujaratguardian.in/E-Paper/04-14-2013Suppliment/index.html

 

‘મમ્મી, સંજયદત્તને સજા ના જ થવી જોઇએ..તમે શું માનો છો?’

રવિવારની મસ્ત રજાના મસ્ત મૂડમાં અમે મિત્રો ફેમિલીસહ ભેગા થયેલાં અને ત્યાં જ એક ૧૨ વર્ષની ઢીંગલીએ આવીને એની મમ્મીને આ પ્રશ્ન પૂછ્યો.

‘બેટા, તું શું જાણે છે આ સંજયદત્ત કેસ વિશે તો આવું કહે છે ?’

‘અરે આંટી, આ ટીવીમાં જુઓને.. કેવો દયામણો ચહેરો છે, બાજુમાં એની બેન નમ્રતા પણ કેવી ઉદાસ છે. વળી ‘ગાંધીગીરી’ના પાઠ ભણાવનાર મુન્નાભાઈને આવી આકરી સજા તો ના જ હોય ને ! થોડુ વધારે પડતું નથી થઈ જતું આ તો..માનવતા જેવું પણ કંઈ હોય કે નહીઁ !’

મનોમન મારાથી બોલાઈ ગયું..

‘ આ ટીવી જોઈ જોઇને કે સમાચારપત્રો વાંચીને લેવાતા ભોળી જનતાના નિર્ણયો હવે સપાટીની હદ પાર કરતાં જાય છે.’

સંજયદત્ત માટે દિલમાં આટલો બધો ‘પોચો ખૂણૉ – આઈ મીન સોફ્ટ કોર્નર’ ધરાવતી આ ઢબૂડીને આ કેસ વિશે કેટલી માહિતી હશે ?  બ્લાસ્ટ કેસમાં જેમણે પાર્સલ પહોચાડેલા એ ચિઠ્ઠીના ચાકર હતાં જેમાથી ઘણાંને તો એમાં વિસ્ફોટક સામગ્રી છે એનો ખ્યાલ પણ નહતો. એમ છતાં એમને જન્મટીપની સજા થઈ જ હતી ને. સંજયદત્ત મીડિયાનો માણસ એટલે માટે દયાભાવ છે બાકી એનો ગુનો જેવો તેવો તો નથી જ ને..ટી.વી વાળાઓ એનો દયામણો ચહેરો બતાવે એટલે આ બધાની લાગણીની સપાટી એની સજા નક્કી કરે. કેટલા ટકા સંવેદના અને દયા દાખવવી એ પ્રમાણ નક્કી કરે..પોતાના દિમાગની બતી તો કદી જલાવવાની જ નહીં.અપની અક્કલ તો દોડાવાની જ નહીં  !’

શું આજકાલ લોકો પોતીકી અક્કલને  કોરાણે મૂકીને જ જીવે છે કે?  બધા જ પ્રશ્નોના ઉતર આંગળીઓના ટેરવે કાં તો મોબાઈલ કાં તો કોમ્ય્પ્યુટરમાથી ચપટી વગાડતાં’કને મળી જાય છે..એ કઈ રીતે કેટલી ઝડપથી શોધી કાઢવા એટલા પૂરતી જ એમની અકક્લ દોડાવવાની એ પછી એમની  વિચારશક્તિ લગભગ લકવાગ્રસ્ત !  એમની સ્માર્ટનેસનો આટલો ઉપયોગ કરીને ઝડપથી પતાવેલા કામનો અઢળક સમય બચાવીને પછી એ સમય તેઓ ટીવી જોવામા, ગેમ્સ રમવામાં કે મોલમાં રખડવામાં – શોપિગ કરવામાં,મૂવીસ જોવામાં ‘યાની બોલે તો ફૂલ ટુ ફિનિશ લાઈફ’ જીવી લેવામાં જ કરે છે.

ત્યાં તો  ઉત્સાહભર્યા ઘોંઘાટનો અવાજ કાને પડ્યો. મેં નજર માંડી તો મારી નજરના ઘેરાવામાં ફેમિલીમિત્રોના ટીનેજરી છોકરાઓ આવ્યાં જે એમના ટેબલેટમાં કોઇ સુપરસ્પીડની ગેમ રમતા હતાં જેમાં અમુક જાતના અવાજો આવે એટલે એમનો ઉત્સાહ બમણો થઈ જાય. ‘વર્ચ્યુઅલ દુનિયાની વાસ્તવિક ખુશી’ જોઇને મારી આંખના ખૂણાં ભીના ભીના થઈ ગયા. અમારા જમાનામાં તો એક-બે રુપિયાનો બરફનો ગોળો ખાઈને કે પાણીપૂરી અને રગડા પેટીસ ખાઈને જ ખુશીના દરિયામાં નહાઈ લેતા હતાં. ક્યાં એક બે રુપિયાની અમારી ‘વાસ્તવિક દુનિયાની સસ્તી ખુશી’ અને ક્યાં આજ્કાલની ‘ઇલેક્ટ્રોનિક ગેજેટસની  હજારોની મોંઘેરી ખુશ’.

ડીનરનો સમય થયો હતો. અમે બધા ડાયાનિંગ ટેબલ ગોઠવતા હતા અને વળી મારા કાને ડુસ્કાંનો અવાજ પડ્યો. હું ચોંકી અને એની દિશામાં જોતા જ તમ્મર આવી ગયા. એક મિત્રની સોળ -સત્તર વર્ષની દિકરી હાથમાં ટીશ્યુ લઈને એલ ઈ ડીના સ્ક્રીનમાં આંખો ખૂંપાડીને બેઠી હતી.

‘શું થયું બેટા?’

પણ મારો એ પ્રશ્ન નિરુત્તર જ રહ્યો. એના ટીવી જોવાના એકધ્યાન પર એક પળ મને થોડું માન ઉપજી આવ્યું. પણ બીજી જ પળે થયું કે ટીવીની સીરીઅલોમા કરુણ દ્રશ્યોમાં રોજના ૫૦૦- ૭૦૦ રુપિયાના હિસાબે રોજ કામ કરતાં પાત્રો રડે અને પાછળ કરુણ સંગીત વાગે એટલે આપણી આંખો ભીની થઈ જાય છે, કોઇ હીરો કે હીરોઈન સીધા સાદા સાઈકલના અકસ્માતમા ઘવાઈને હોસ્પિટલમાં દાખલ થઈ જાય અને એવા સામાન્ય અકસ્માતમાં એના આખા મોઢે પાટાપીંડી આવી જાય. એ ખુલે એટલે આઘાતજનક રીતે એનો ચહેરો બદલાઇ ગયો હોય. આપણું દિમાગ હજુ તો વિચારે કે કાલે જેનો એક્સીડન્ટ થયેલો એ તો અલગ જ ‘બિંદુ / સાવન’ જ હતો તો આ કેવી રીતે..? અને ત્યાં તો એ પાત્રને બાજુમાં ઉભેલા એના સગાવ્હાલા એના નામથી બોલાવે ‘બિદુ /સાવન’..હાશ…આપણું મગજ પોતાની બધી ય વિચારવાની પ્રક્રિયાની મહેનતમાંથી મુક્તિ મેળવી લે છે. હવે આપણે આ બદલાયેલા પાત્ર(મોડેલ) ને જ ‘બિદુડી કે સાવનિયો’ સમજવાનો. મગજને સહેજ પણ તસદી આપવાની જ નહીં ને. જે રીતે આપણી સામે પિકચરો મૂકાય આપણે એ ફ્રેમોમાં જ સેટ થઈ થઈને જીવવાનું.

ઓશો કહે છે એમ, ‘તરો નહીં, વહો’.. વિચારશક્તિ વપરાયા વગરની આમ જ અખૂટ – અમર રહો.

ડીનર પત્યું અને ટીવીમાં  કોમેડી શૉ ચાલુ થયો. હવે અમે મોટેરાંઓ પણ સોફામાં ગોઠવાઈ ગયા.પર્સનલી હું મિત્રોની કે સગા સંબંધીઓની હાજરીમાં ટીવી જોવાની પ્રખર વિરોધી પણ આજકાલ મિત્રો અને સંબંધીઓ સામેથી કહે કે,

‘ કેટલા વાગ્યા..? જુઓને..ટીવીમાં ફલાણો પ્રોગ્રામ આવતો હશે..તો મૂકો ને.’

.એટલે મારે નાછૂટકે મહેમાનગતિના પ્રોગ્રામમાં ટીવીના પ્રોગ્રામો સામેલ કરવા પડે.  વાતચીત વચ્ચે થોડા ઘણા પ્રોગ્રામના ડાયલોગ કાને પડી જતાં હતાં. પ્રોગ્રામમાં લોકોના હસવાનો અવાજ આવે એટલે અમને પણ અભાનપણે હસવું આવી જ જાય. એ વાતમાં કે સીનમાં શું હતું એ સમજવા માટે દિમાગના બારણા હવાચુસ્ત રીતે બંધ..એમાં વિચારવાનું કે સાંભળવાનું શું..એમણે હાસ્યના ટ્રેક કોના માટે મૂક્યા છે..આપણા જેવાઓ માટે જ ને. એમાં હાસ્ય સંભળાય એટલે હસી લેવાનું.અમારા હોઠની રેખાઓ એ અવાજની સાથે ‘ઓટોમેટીકલી સેટ’ થઈ  ગયેલી. બે યનું અદભુત સાયુજ્ય !

એ પછી આઇસ્ક્રીમ ખાતા ખાતા અવોર્ડ ફંક્શનના એંકરોના વાનરવેડા અને  પ્રખ્યાત થઈ ગયેલા ( જે ગીતોમાં અશ્લીલ શબ્દો હોય, દ્વિઅર્થી વાત હોય અને હીરો હીરોઇન શરમને શરમ આવે એવી હરકતો કરી કરીને ડાન્સ કરતાં હોય એવા ગીતો એટલે આજકાલના પ્રખ્યાત ગીતો.! .જે આજકાલના ટપુડિયાઓ શબ્દોના મતલબ સમજ્યા વગર જ સંગીતના તાલે ફેવીકોલ બેવીકોલ જેવું બહુ જ હોશથી ગાઈ ગાઈને નાચતા હોય અને એમના મા બાપ એમની એ હરકતો ઉપર ખુશ થતા હોય ) ગીતો ઉપર ઓછા કપડાંની હરિફાઈ સાથે હીરો હીરોઈનોના ડાન્સ ચાલુ થયા. અમુક મારા જેવા જૂનવાણી વિચારોવાળા, ગીતના શબ્દોનો અર્થ સમજવાની પિષ્ટપીઝણીયા ટેવવાળા પેરેન્ટસને એ જોઇને શરમ આવતી હતી અને વારે ઘડીએ ટીવીમાંથી નજર હટાવી લેતા હતાં જ્યારે મોર્ડન અને ફોરવર્ડ મિત્રો તાલથી તાલ મિલાવીને એની ભરપૂર મજા માણતા હતાં.

વચ્ચે વચ્ચે પેલો મદારી જેવો ‘ જંપીંગ જપાક જંપીગ જપાક’ જેવું ડમરું વગાડીને બધાને થોડા નચાવી પણ જતો હતો.

વચ્ચે વચ્ચે પબ્લીક ડિમાંડ પર ચેનલો બદલાતા રીઆલીટી શો પણ નજરે પડતા હતાં. એમાં પણ આ જ હાલત. દિમાગને નેવે મૂકીને દિલથી જ જીવવાનું. ડાન્સ કોમ્પીટીશન હતી અને એક  કલાકાર આંધળો હતો એના કારણે ત્યાંની ઓડિયન્સના દિલ-દરિયામાં ભરતી આવી ગઈ. પ્રોગ્રામના જજીસ પણ એના અંધાપાને ઉદ્દેશી ઉદ્દેશીને હેરાન પરેશાન કરી મૂકતા હતા.એના અંધાપાને બાજુમાં મૂકીને તટસ્થતાથી પ્રોગ્રામ જોવા ના દે. આપણા ઇમોશન્સ પર ટીવીનો પૂરેપૂરો કંટ્રોલ. ડાન્સમાં એકાદ બે ભૂલો કરે તો પણ ‘એ તો આંધળો છે ચાલે’ અને એના કારણે બીજા ટેલેન્ટેડ કલાકારોને અન્યાય થાય એ ખુલ્લી આંખે  પણ ના દેખાય કારણ દિમાગ તો બંધ હોય આપણે તો દિલથી કાર્યક્રમો જોનારા ! કીચન શો કોમ્પીટીશન, સીંગીગ કોમ્પીટીશન્સમાં કે કૌન બનેગા કરોડપતિ જેવા પ્રોગ્રામમાં  કોઇ સ્પર્ધક એના જીવનની સ્ટ્રગલ કે કરુણ કહાની સંભળાવે તો આપણી હમદર્દી આખા પ્રોગ્રામ દરમ્યાન એને અપાતા વોટીંગના કાર્ય સાથે જોડાયેલી રહે. એની ભૂલો તરફ આપણે આંખ આડા કાન કરી નાંખીએ છીએ.લાગણીમાં તણાઈને  આપણા મત, એસ એમ એસનો મારો એ ‘કન્ટેસ્ટન્ટ’ સાથે આપણા ધ્યાન બહાર આખા પ્રોગ્રામ દરમ્યાન જોડાયેલો રહે છે.

કાયમ આપણું નાજુક દલડું બિચારું સંવેદનાઓમાં પલળી જાય,  પલળીને  જે -તે પાર્ટીના પક્ષમાં નમી જાય. કારણ, દિલને વિચારવાની ટેવ નથી હોતી એથી જે પણ ટીકા કે થાબડણી આવે એ દિલમાંથી જ આવે

આ બધું જોઇને બહુ જ નવાઈ ઉપજી. આપણે કેટલી હદ સુધી આપણા મગજનો કટ્રોલ મીડીઆના હાથમાં આપી દઈએ છીએ..હેય ને પ્રેક્ષક રાજ્જા..તમારે શું કામ વિચારવાની તસ્દી લેવાની, અમારું તો કામ જ લોક્લાગણીને રમાડવાનું છે. તમે બસ ટાટિયા પર ટાંટિયો ચડાવીને સોફામાં આરામથી બેસીને પોપકોર્ન ખાઓ જ્યાં હસવાનું હશે , રડવાનું હશે ત્યાં પ્રીપ્લાંડ અને મ્યુઝિકથી સજ્જ એવા અમે  તમને આગોતરી જાણ કરી જ દઈશું ને..તમારે તો બસ એમાં દિલ ખોલીને ડૂબકીઓ લગાવવાની અને પ્રોગ્રામ પતે એટલે ટીવીની સ્વીચ બંધ કરીને બેડરુમમાં જઈને સૂઇ જવાનું. દિમાગ પાસે વધારે કામ લેશો તો નક્કામું સ્ટ્રેસલેવલ વધી જશે..અકાળે ચહેરા પર રીંકલ પડી જશે અને વાળ વહેલા ખરવા લાગશે..સફેદ થઈ જશે માટે તમે ફકત અમારા ઇશારે જ તમારી સંવેદનાઓને વહાવો. દિમાગને તો ખંભાતી તાળામાં લોક કરીને સાચવી રાખવાનું. રખે ને વપરાઈ વપરાઈને ઘસાઈ જાય તો..!

કીપ ઈટ અપ ફ્રેંડસ – અનબીટેબલ

પોતાના ફીલ્ડમાં (ક્ષેત્ર) થોડા આગળ વધ્યા પછી ઘણાબધાના મગજમાં રાઈ ભરાઈ જાય છે. પોતે એ ફીલ્ડના કર્તા – ધર્તા બનીને એ ફીલ્ડનો કબ્જો જમાવીને બેસી જાય છે. એ ફીલ્ડમાં પ્રવેશ કરવાને ઇચ્છુક દરેક વ્યક્તિએ એમની સંમતિની તીક્ષ્ણ – કડક ગતિવિધીઓ, એમની બાંધેલી વાડની વિચારધારાઓમાંથી પસાર થવું પડે તો જ એમનું કાર્ય માન્ય ગણાશે. વળી પોતે તો ‘ધ બેસ્ટ’ જ છે એવું સાબિત કરવા એડી-ચોટીનું જોર લગાવીને પણ શિખર પર ઉભા રહેવા માટેના ફાંફા મારતા દેખાય છે. એમની મનાસિકતાનું તો કંઇ ના થઈ શકે..

પણ મારા દોસ્તો તમને લોકોને એક વાત જરુર કહીશ..તમે દરેક જણ તમારા પોતાનામાં અનન્ય છો. તમારી સફળતા તમારા કામ, આત્મવિશ્વાસ, લગન અને પ્રામાણિકતાથી નક્કી થાય છે નહીંકે આવા બની બેઠેલા ઠેકેદારોથી. સો કીપ ઈટ અપ. . . . એવી કોઇની સાડાબારી રાખવાની જરુર નથી.

 

આમ તો કોઇને ખાસ ઉદ્દેશીને નથી લખ્યું..પણ જેને પણ બંધબેસતી હોય કે એવી પાગડીઓ પહેરવાનો શોખ ધરાવતા હોય એ આરામથી આ પાઘડી પહેરી શકે છે.

-સ્નેહા પટેલ.

કોચલું

 

આપણી માંહ્યલીકોર બહુ સુરક્ષિત હોય છે નહીઁ ! ત્યાં મારી જાત એક ગૂંચળું વળીને કાયમ પડી રહે છે. સમય વીતે છે અને ગૂંચળા પર ગૂંચળા ખડકાતા જાય છે. છેવટે હુઁ મારી આસપાસ એક કોચલું બનાવી દઉં છું પછી મન જ્યારે એકાંતથી તરફડે ત્યારે હું એ કોચલાની તિરાડમાંથી હળ્વેથી બહારનું વિશ્વ નિહાળી લઉં છું, ધીમેથી આંખો બંધ કરીને એક ફેફસાંફાડ ઊંડો શ્વાસ મારી છાતીમાં ભરી લઉં છું અને મારા કોચલામાં પાછી પૂરાઈ જઊં છું. જ્યાં મને મળે છે મારા ગભરુ સ્વભાવને સાચવી લેતી પારાવાર – અનંત શાંતિ..

 

-સ્નેહા પટેલ.

સહિયારી જવાબદારી – ભાગ -2

phoolchhab paper > navrash ni pal column > 10-04-2013

http://phulchhab.janmabhoominewspapers.com/purti.aspx?site_id=2&supp_id=1

પ્રીય મિત્રો,

‘સહિયારી જવાબદારી’ વાર્તા લખી એ પછી મને ફોન અને નેટ પર વાંચકમિત્રોના અઢળક પ્રતિભાવો મળ્યાં. જેમાં અમુક ઇમેઈલમાં મને પુરુષ વાંચકમિત્રોએ એમની પીડા કહી જેને આજે હું વાર્તાના સ્વરુપે શબ્દદેહ આપીને આપની સમક્ષ રજૂ કરું છું.

સારું નરસું એવું શું ગજવે ભરવાનું ?
ફરવા આવ્યા છો અહીંયા તો બસ ફરવાનું !

-સ્નેહી પરમાર.

આરતી આજની આધુનિક નારીની વ્યાખ્યાનો જીવતો જાગતો દાખલો. એડવર્ટાઈઝીંગ એજન્સીમાં સન્માન્નીય પોસ્ટ પર નોકરી કરતી હતી. મહેનત તો ઘણી હતી પણ સામે પગાર પણ સારો એવો હતો એટલે આરતીને સંતોષ હતો. એના જીવનમાં પૈસો જ પરમેશ્વર હતો. એ માનતી કે પૈસો છે તો જ બધા સગા – સંબંધી અને મિત્રો છે બાકી કોઇ સામું જોવા પણ નવરું નથી. આટલું માનીને એ અટકી જાય તો પણ ઠીક હતું પણ પૈસો એના મનોમસિત્ષ્ક પર પોતાનો જાદુ પ્રસારી રહ્યો હતો. એ એના અને દર્શન –આરતીનો પતિ –જેવા નજીકના સંબંધને પણ પૈસા કમાવાની તાકાત પર તોલતી થઈ ગયેલી.

દર્શન કાપડનો હોલસેલનો ધંધો કરતો હતો પણ ધંધામાઁથી ખાસ વળતર મળતું નહીં. ઘરના મોટાભાગના ખર્ચા, વૈભવી લાઈફ સ્ટાઈલની જાળવણી બધું જ આરતીના અધધ..ધ…પગારમાંથી જ નીકળતું. દર્શનને થોડી શરમ આવતી પણ એની મજબૂરી હતી. દિવસ રાત એક કરીને પસીનો રેડીને એ પોતાના ધંધાને ઉંચો લાવવામાં રત રહેતો પણ નસીબ એનાથી કાયમ બે ડગલાં ઉપર જ રહેતું જેને આરતી દર્શનની કામ પ્રત્યેની અણઆવડત,આળસ ગણીને આખો દિવસ એને ટોન્ટ માર્યા કરતી, એનું અપમાન કર્યા કરતી. ઘણીવખત તો એ પોતાના ઘરના ઘાટી સાથેદર્શન કરતાંવધુ માનથીઅને સારો વ્યવહાર કરતી. દર્શનને જમીન માર્ગ આપે તો સમાઈ જવાનું મન થઈ જતું..હવે તો  એનો સોળ વર્ષનો દીકરો અને ચૌદ વર્ષની દીકરી સુધ્ધાં દર્શન સાથે તુચ્છકારથી વાત કરતા થઈ ગયેલા. એમને કશું પણ કામ હોય તો એ બન્ને એમની કમાઉ મમ્મીની જ સલાહ લેતાં, એને પપ્પા કરતા વધુ માન આપતા જે જોઇને આરતીના દિલના છૂપા ખૂણે પળાતો અહમ સંતોષાતો.

આરતીના મમ્મી પપ્પા અમેરિકા રહેતા હતાં. આરતીનાલગ્ન પછી એ લોકો પહેલી વાર ઇન્ડિયા આવ્યા હતાં.આવીને આરતીના ઘરે જ રોકાયા. એમને જમાઈ માટે બહુ માન હતું. હંમેશા લોકોને કહેતા રહેતા કે, ‘અમારા જમાઈ રાજા તો સાવ સીધા ભગવાનના માણસ , હીરો છે હીરો.દીવો લઈને શોધવા જાઓ તો પણ આવો માણસ ના મળે. અમારી તેજીલી તોખાર જેવી આરતીને આ દર્શનકુમાર જેવા જમાઈરાજ જ સાચવી શકે, બીજા કોઇની તાકાત નહી.’

બે દિવસ જ દીકરીના ઘરના રોકાણ દરમ્યાન સીમાબેન અને રાહુલભાઈ –આરતીના માતા પિતા બેયને ઘરની, જમાઈની બધીય સ્થિતીનો ખ્યાલ આવી ગયો; પોતાની દીકરીના આવા વર્તન બદલ એ સમજદાર દઁપતિને પોતાના સંસ્કાર પર શરમ આવવા લાગી.

એક દિવસ ચા પીને બધા ડાયનિંગ ટેબલ પર બેઠેલા હતાં એમાં દર્શન  એના સાસુ સસરા સાથે સુખ દુ:ખની વાતોએ ચડી ગયો, અને એનું રોજનું કામ ચાના એંઠા કપ ઉપાડીને રસોડામાં મૂકવાનું ભૂલી ગયો.વાત વાતમાં રાહુલભાઈનો હાથ વાગતા કપ નીચે પડી ગ્યો અને તૂટી ગયો..ખલ્લાસ…આરતી રસોડામાંથી બરાડવા લાગી,

’રોજ રોજ એકની એક વાત કહેવાની અને તોય ભૂલી જાય છે..સાવ જ બબુચક છે દર્શન તું…ભગવાન જાણે ક્યારે તારામાં જવાબદારી ઉપાડવાની તાકાત અને સમજણ આવશે..મારા તો નસીબ જ ખોટા છે…’

સીમાબેન અને રાહુલભાઈ બે પળ તો સ્તબ્ધ થઈ ગયા..બંને એ આંખો આંખોમાઁ કંઈક વાત કરી લીધી અને બપોરના સમયે બેય જણાએ આરતીને પોતાની પાસે બેસાડીને પ્રેમથી એના માથે હાથ ફેરવતા વાત કાઢી.

‘આરતીબેટા, કેમ છે તું…તારા  સંસારમાં સુખેથી સેટ તો થઈ ગઈ છે ને ? આ તો અમે રહ્યાં દૂર..ઇચ્છવા છતા તને મળવાનું શક્ય નથી બનતુ. આટલા વર્ષે તારા ઘરે આવીને બહુ ખુશી થઈ પણ તારા ઘરમાં બધું હોવા છતા કશુંક ખૂટવાની – કોઇ અભાવની કાળી છાયા કેમ અનુભવાય છે એ નથી સમજાતું દીકરા…કોઇ પ્રોબ્લેમ હોય તો કહે..અમે હજુ જીવતા બેઠા છીએ.’

‘મમ્મી – પપ્પા, શું કહું તમને ? આ તમારા જમાઈનો ધંધો બરાબર નથી ચાલતો. પચાસ રુપિયાના ખર્ચા હોય તો એ દસ રુપિયાની કમાણી કરીને મૂકે તો શું કામની? આ તો ઠીક છે મારી નોકરી સારી છે નહીંતો અમારે તો ખાવા –પીવાના પણ ફાંફા પડી જાત.’

પોતાના સંતાનની આવી માંદી માનસિકતા જોઇને સીમાબેન અને રાહુલભાઈ બેયના મુખ શરમમાં લાલચોળ થઈ ગયા. વળતી પળે જ એ સમજદાર દંપતિએ એમના ગુસ્સા પર કાબૂ મેળવી લીધો.

‘દીકરી,જમાઈરાજની કમાણી તારા કરતા ઓછી છે એ વાત માની ચાલ. પણ એ તને રસોઇમાં, છોકરાઓના અનેકો  કામમાં, ઘરની બહારથી લાવવાના પ્રોવિઝનના સામાન કે બેઁકના કામ હોય ..કોઇ પણ પ્રકારના કામ હોય એ બધું એ હસતા મુખે સંભાળી જ લે છે ને..કદી તમારા લોકો ઉપર ઉપકાર કરતા હોય એવો કે પતિપણા જેવો ભાવ એમના વર્તનમાઁ નથી છલકાતો.’

‘પણ મમ્મી, પૈસા કમાવાનું કામ તો પુરુષોનું કહેવાય. એક તો આપણે ઘર સંભાળવાનું, છોકરાઓ સંભાળવાના અને નોકરીમાં પણ તૂટવાનું..વર્ષોથી સ્ત્રીઓ ઉપર આમ જ ઝુલમ થતો આવ્યો છે અને એની સમાજમાં કોઇને કદર પણ નથી હોતી. પુરુષપ્રધાન સમાજ..હુ…હ….મ..’

અને એક નફરતભર્યો ગરમાગરમ શ્વાસ જોરથી ફેફસામાઁથી ધક્કો વાગીને બહાર ફેંકાયો.

‘આરતી,તારા પપ્પા કમાતા હતા અને હું ફક્ત ઘર સંભાળતી હતી..’

‘હા મમ્મી, એ જ તો કહું છું કે તમારી લાઈફ કેવી મસ્ત સેટલ હતી…’

‘મારી વાત તો પૂરી કરવા દે પણ આરતી ’

હવે સીમાબેન થોડા કરડાકીભર્યા શબ્દોમાઁ બોલ્યાં.

‘તારાજન્મ પહેલાં તારા પપ્પાની નોકરી નહતી તો એ વખતે ફકત મારો પગાર જ આવતો અને એમાંથી આપણું ઘર ચાલતું. તારા બે ભાઈ બેન પણ એની પર જ ભણતા હત્તાં. પણ એ વખતે મારા મગજમાઁ તારા જેવી રાઈ નહતી ભરાઈ ગઈ. ઘર ચલાવવાનું એ પતિ અને પત્નીની સહિયારી જવાબદારી છે. કોઇ પણ બે લગ્નજીવન સરખા નથી હોતા તો એમાં જવાબદારીઓ કેમની સરખી હોય..? પતિ અને પત્નીએ ભેગા થઈને એકબીજાનુઁ માન સન્માન સચવાય એ રીતે પોતાના ભાગે સમયે જે જવાબદારી સોંપી હોય એ સમજી અને નમ્રતાપૂર્વક પુરી કરવાની હોય. જવાબદારી પૂરી કરીને એના ઢોલ ના પીટવાના હોય કે આપણા સાથીદારને ગુમાનમાઁ આવીને છ્કી જઈને તાના ના મારવાના હોય. તુઁ નોકરી કરીને વધારે પૈસા કમાય છે તો કોઇ ધાડ નથી મારતી દીકરી.તારા નસીબમાઁ ઘરના બદલે ઓફિસનુઁ કામ વધારે લખાયું હશે ને જમાઈના નસીબમાં ઘરની જવાબદારી વધારે. જેવી હરીચ્છા સમજીને પ્રેમથીએને વધાવી લેવાની હોય,આમ પોતાના ગર્વથી પોતાના પતિને નીચા બતાવવાથી તને કયો વિકૃત આનંદ મળી જાય છે એ જ મને સમજાતું નથી. આટલો પ્રેમાળ અને સમજુપતિ બહુ ઓછાને મળે છે બેટા એનો ઉત્સવ મનાવ. ભગવાનનો આભાર માન.’

ત્યાં તો બહારથી દર્શનની બૂમ પડી,

‘મમ્મી- પપ્પા,ચાલો ચાલો..આજે હુઁ મૂવીની ટિકિટ્સ લઈ આવ્યો છુઁ. મને ખબર છે કે મારા સાસુમાને શાહરુખખાન કેટલો વ્હાલો છે એટલે આજે બ્લેકમાઁ પૈસા આપીને પણ પહેલા શૉની ટિકિટ લઈ આવ્યો..’

‘પણ દર્શન તારી પાસે આટલા પૈસા…’ આરતી બોલતા બોલતા અટકી ગઈ.

‘અરે આરતી, મારા દોસ્ત રંજન પાસેથી ઉધાર લઈ લીધા. બે દિવસ પછી એક પાર્ટીનુંપેમેંટ આવવાનું જ છે તો ચૂકવી દેવાશે..પણ મમ્મીનો શાહરુખખાનના મૂવીનો પહેલો શો ‘મિસ’ થાય એ કેમનો પોસાય..હેં..’ અને એના મોઢા પર  નિર્દોષ હેતાળ હાસ્ય ફરી વળ્યું.

સીમાબેન અને રાહુલભાઈએ સૂચક રીતે જ લાગલું જ આરતીની સામે જોયું અને આરતી એનો મર્મ સમજી ગઈ. એને પોતાની ભૂલ પર ખરા દિલથી પસ્તાવો થતો હતો.

અનબીટેબલ : તમારી સમસ્યાઓના નિરાકરણ બહાર શોધવા કરતા જાતમાં એક વાર થોડા ઊંડા ઉતરી જુઓ, મોટાભાગે નિરાશ નહી જ થાઓ.

-સ્નેહા પટેલ

કાગળ, પેન અને લેખ.

http://www.gujaratguardian.in/E-Paper/04-07-2013Suppliment/index.html

guj. guardian  paper > take it easy -37 >7-4-2013

Take  it easy – 37

 

નાની હતી ત્યારે એક જોક બહુ સાંભળેલી. ત્રણ મિત્રો એક સ્કુટર ઉપર સવારી કરતા હોય છે. ત્રણ જણાની સવારી કાયદાની વિરુધ્ધમાં હોઇ એલ ટ્રાફિક સિગ્નલ પર પોલીસ એમને રોકે છે. નામ બોલો અને ડાયરી હાથમાં પકડે છે.

પહેલો મિત્ર ઉવાચ, ‘લખો”

પોલીસ લખે છે.

બીજો કહે છે.

‘ભૂંસો’

પેલો થોડી નવાઈથી એની સામે જોઇને આગળનું લખાણ ‘ભૂસી’ કાઢે છે.

ત્રીજાનું નામ પૂછતા એ કહે છે,’ફાડો’. પોલીસ અકળાઈ જાય છે અને આખી ડાયરીના ચૂરેચૂરા કરી નાંખે છે.

મિત્રો આ તો થઈ ત્રીજા ચોથા ધોરણની વાત. આ તો મને અત્યારે એટલા માટે યાદ આવી કે અત્યારે મારી હાલત લખો-છેકો-ફાડો જેવી જ હતી. આજે કેટલા બધા ટોપિક મગજમાં હતા પણ લખવા જતા બધાં અરસ પરસ મિકસ થઈને ‘ઉધિયાના શાક’ જેવા બની જતા હતાં. બે દિવસ પહેલાં જ અક્ષતનો – મારા દીકરા માટે ફૂલસ્કેપ લેવા ગઈ તો મેં મારા માટે પણ એક ફૂલસ્કેપ લઈ લીધેલો. આજના જમાનામાં લેપટોપ પર આર્ટીકલ્સ લખી લખીને થાકી જવાય તો કો’ક વાર કાગળ પેન લઈને પણ લખી શકાય ને એવી દિલની ઇચ્છા એની પાછળ કારણભૂત હતી.

આજે પહેલાં લેપટોપ લઈને બેઠી પણ ઉનાળાની ગરમીમાં એની ગરમી મારી નાજુક કાયાને દઝાડતી હતી અને લખવામાં પૂરતો જીવ નહતો પૂરોવી શકાતો. સર્જનકાર્યમાં મહાવિધ્ન !

ત્યાં યાદ આવ્યું કે પેલો રુપાળો ફુલસ્કેપ કયા દિવસે કામ લાગશે ? મનમાં હરખની હેલી ઉઠી ફટાફટ લેપટોપ બંધ કર્યુઁ અને ફુલસ્કેપ લઈને લખવા બેઠી. બહુ સમયથી પેન પકડવાનો – લાંબું લાંબુ લખવનો અભ્યાસ નહતો રહ્યો. બે ચાર પેનો તો ચેક કરવામાં જ ગઈ. લગભગ 15 મીનીટના એ મહાકાર્ય પછી મુખ્યકાર્યનો શુભારંભ કર્યો. બે પેરેગ્રાફ સુધી તો પેન સડસડાટ ચાલી ત્યાં તો એક ફોન આવ્યો અને લિઁક તૂટી ગઈ. ફોન પતાવીને પાછી લખવા બેઠી તો પેલી ‘બૈરન લિઁક’ મારી સાથે સંતાકૂકડી રમવા લાગી. વળી બહુ વખતે મારા સુંદર મજાના કીડી મંકોડા જેવા હસ્તાક્ષર કાગળમાં અંકાયેલા જોઇને બે પળ હું એની પર મોહિત થઈ ગઈ. કેટલા બધા બદલાઈ ગયા હતા મારા અક્ષર ! દર  વર્ષે ‘હેંન્ડ રાઈટીંગ કોમ્પીટીશન’માં મને પહેલું ઇનામ નિર્વિવદપણે મળતું હતું ..શું આ એ જ મારી સ્કુલની ફ્રેંડસ અને ટીચરોમાં લોકપ્રિય થઈ ગયેલા અક્ષરો હતાં કે ? શોકના એ ધરખમ આંચકા પચતા થોડી વાર લાગી.આજે મને ભાન થયું કે સતત પ્રેકટીસ – કાળજી વગર સુંદર અક્ષરો પણ એની સુંદરતા ગુમાવી બેસે છે. જીવ થોડો ખાટો થઈ જતાં મેઁ એ પેપર ફાડી કાઢ્યું અને એનો ડુચો વાળીને રુમમાં દૂર એનો ઘા કર્યોં. વળતી પળે જ ભાન થયું કે ડસ્ટબીન તો બાજુમાં જ હતું પણ હવે તો તીર બાણમાંથી છૂટી ચૂકેલું ! હિઁમત ભેગી કરી લેખ ફરીથી સ્ટાર્ટ કર્યો. થોડું લખાયું ને ડોરબેલ વાગ્યો. આજે મૂર્હત જોયા વગર જ લખવા બેઠેલી..! બાજુવાળા નયનાબેન હતાં જે ‘કુકર’ માંગવા આવેલા. પડોશી ધર્મ નિભાવી ફરીથી મારું સ્થાનગ્રહણ કર્યું, ફરી તૂટેલી લિઁક બૈરન બની ગઈ. ફરીથી લખો -ફાડો અને ફેઁકોની પ્રક્રિયા રીપીટ થઈ. મગજ હવે એની સહનશક્તિની તીવ્રતમ સપાટી વટાવી ચૂકેલુ અને આવા ગરમાગરમીના માહોલમાં વિચારો પીઘળવા લાગ્યાં..અકળામણમાં બાષ્પીભવન થઈને માથા પરથી પરસેવારુપે ગાલ પર દદડી આવ્યાં અને ધીરે ધીરે એ જમીન પર ટપકવા લાગ્યાં. જમીન પરના ટીપાં પગની પાનીને ભીંજવતા ચાલ્યાં..

શું આને જ ‘પગ તળે રેલો આવ્યો’ કહેવાય કે?

માથું જોરથી હલાવીને આવા ગાંડાઘેલા વિચારોને મગજમાંથી હડસેલીને ફરીથી લખવા બેઠી. રુમમાં એસી ચાલુ કરી દીધું પણ પેલા હાથતાળી આપીને ચાલ્યા ગયેલા વિચારો જાણે આજે બળવો પોકારવાની નેમ લઈને જ બેઠેલા. કાગળ પર શિસ્તબધ્ધતાનું નામોનિશાન નહીઁ. રુમની દસે દિશા કાગળના ‘ડુચિયારું’થી છલકાવા લાગી. ફુલસ્કેપનો છેલ્લો કાગળ આવીને ઉભો રહ્યો અને મને ભાન થયું કે આ તો એક લેખ લખવામાં કમાવા કરતાં ગુમાવાનું વધુ થઈને ઉભુ રહ્યું.સ્વભાવે ખૂબ જ કંજુસ એવી મારો આખો ફુલસ્કેપ ખાલી થઈ ગયો, છેલ્લા કલાકથી એસી રુમના ટેમ્પરેચરને કન્ટ્રોલ કરવાના ચકકરમાં ઘણઘણાટી બોલાવતું હતું અને ગુજરાતી લેખકોની હાલત તો હવે ક્યાં કોઇથી અજાણી છે ? લેખનને લોકો વ્યવસાય જ નથી માનતા. સમાજસેવાનું રુપાળુ ટેગ મારી દેવાનું અને થોડી વાહવાહીના બોલ લેખકના કાનમાં સરકાવી દેવાના,  બહુ બહુ તો એનાથી આગળ વધીને એકાદ ફંકશનમાં લેખકને સ્ટેજ પર બોલાવી ખભા પર શોલ ગોઠવી અને એકાદ પ્રમાણપત્ર જેવું પકડાવી દેવાનું.. હે યને લેખક મહાશય હરખપદુડા થઈ જાય..! મારા જેવા અવ્યવહારુ અને કંજૂસ લેખકોને એમાં કંઈ મજા ના આવે. ‘ઘર બાળીને તીરથ થોડી કરાય ?’

થોડા સમય અગાઉ જ મારા એક નવા નવા નેટ-મિત્ર (આજકાલ મૈત્રી બંધાય પણ જલ્દી અને ભૂલાય પણ જલ્દી. વળી  મિત્ર તરીકે સ્વીકારી લીધા પછી એના વિશે જાણવાની ઉત્સુકતા જાગે. પહેલા  મૈત્રી પછી પરિચયની  શિર્ષાસન જેવી આ પ્રક્રિયાથી મને બહુ કંટાળો આવે, નવા નવા મિત્રો બનતા રોજ રોજ પોતાનો પરિચય આપવાની કંટાળાજનક પ્રવૃતિ ઘણીવાર મારા માથે આવી પડે છે જેનો રીસ્પોનસ તો મૂડ પર આધાર ) એક ફંકશનમાં મળી જતા એમની ઉત્સુકતાને સંતોષવાનુ કામ ચાલુ કર્યું,

‘તમે શું કરો છો ?’

કહેવા ખાતર કહ્યું,

‘હું એક હાઉસવાઈફ છું.’

‘ઓકે..’

એના માટે આ શબ્દનું કોઇ મહત્વ જ નહતું એવા ભાવ સ્પષ્ટપણે દેખાઈ આવ્યાં.

‘એ સિવાય બીજું કંઇ..’

એનો સવાલ પૂછવાનો ભાવાર્થ બરાબર સમજાઈ જતા અધવચ્ચેથી જ સવાલ કાપીને જવાબ વાળ્યો,

‘આ સાથે હું એક જીમ્મેદાર, પ્રેમાળ પત્ની -વ્યક્તિ અને એક દીકરાની મા છું ‘

‘એ તો ઠીક પણ …’

‘હું છાપા અને મેગેઝિનમાં કોલમ લખું છું..’

‘હ્મ્મ્મ…બરાબર.. પણ બીજું શું…આમ ને આમ તમારો બૈરાઓનો આખો દિવસ કેમનો વીતે ? તમારી જેમ અમારે જો કોઇ જ કામ ના હોય તો હું તો સાવ બોર થઈ જઊ !’

મારી આંખના ભવા મારા ધ્યાન બહાર જ ખેંચાઈ ગયા

‘ઓહોહો…બાય ધ વે, તમે શું કરો છો? ‘ સવાલ પૂછવાનો છેડો હવે મેઁ સંભાળી લીધો.

‘ મારી કરિયાણાની દુકાન છે જે સવારે મારા રીટાયર્ડ બાપુજી આવીને સાત વાગ્યામાં ખોલી લે એ પછી હું જમી કરીને બાર વાગ્યે આવું. સાંજે મારી પત્ની રસોઈ કરી અને છોકરાઓને ભણાવી કરીને મને દુકાનમાં બધી વસ્તુઓ ગોઠવવા, મદદ કરવા બે કલાક આવી જાય..તે છે…ક..ક…રાતે નવ વાગ્યે અમે પતિ પત્ની દુકાન બંધ કરીને ઘરે જઈએ. સમય તો પાંખ લગાડીને ક્યાં ઉડી જાય એની સમજ જ ના પડે..રાતે અગિયાર વાગ્યે થાકેલા પાકેલા પથારીમાં પડીએ ત્યારે આખા દિવસનો થાક શરીરને ઘેરી વળે. બાકી મને તો તમારા જેવી કામકાજ વગરની જીંદગીથી કંટાળૉ આવે હોઁકે..’

બે પળ એ અતિ કામઢા મિત્રની આંખોમાં આંખો પૂરાવીને તીક્ષ્ણ નજરે  જોયું..મારી નજરનો અર્થ કદાચ એ પામી ગયો હોય એમ નજર ફેરવી ગયો. આવા માણસોને હું મારા મિત્ર બનાવી બેઠી એ ઘડીને કોસતી હું એની સાથે એક પણ શબ્દ ના બોલવાનું હિતાવહ છે સમજીને ચૂપચાપ ત્યાંથી ખસી ગઈ.

મિત્રાયણમાં થોડી વાત ફંટાઈ ગઈ પણ કહેવાનો મતલબ એમ જ કે આવક કરતા જાવક વધુ હોય એવા કામ કયારેય ના કરાય.આટલું વિચારતી હતી ત્યાં મારા એક ખૂબ જાણીતા હાસ્યલેખક મિત્રનો ફોન આવ્યો. મેઁ એમને મારી વિપદા કહી તો એ હસી પડ્યાં,

‘અરે, આમાં વિચારવાનું શું..? આપણો ગુજરાતીઓનો ઓલ ટાઈમ ફેવરીટ –ઇઝીલી એક્સેપ્ટેડ એવો સબજેક્ટ લઈ લે…પતિ, પત્ની ઔર વો…બસ…એના પર એક લેખ ઘસડી માર. ગમે તે સમયે ગરમાગરમ ફાફડાની જેમ હાસ્ય કે કટાક્ષની ચટણી ના હોય તો પણ વેચાઈ – વંચાઈ જાય..’

‘ના..પતિ -પત્ની ઓર વો જેવા વર્ષોથી ઘસાઈ ગયેલા વિષય હું ક્યારેય હાથમાં નહીં લઉઁ. મેં જ્યારે પણ આ વિષય પર લખવાનું વિચાર્યું ત્યારે નક્કી કરેલું. કેટલું બધું હાસ્ય આપણી ચોમેર વેરાયેલું છે, એમાંથી એક વિષય લેતા આવડવું જોઇએ. બાકી પતિ અને પત્નીનો સડેલો અને કંટાળાજનક વિષય લેવો એના કરતાં તો લેખ ના લખવો વધુ હિતાવહ.’

‘ઓહ..સોરી. હું તો આવા જ લેખ લખીને પ્રખ્યાત થયો છું એટલે મેં તને આ સીધો શોર્ટકટ બતાવ્યો પણ તું બહુ જીદ્દી ..તારી મરજી…શું લખીશ તો બોલ..?’

‘ આજકાલ ભૂતોને દાઢી વધારવાનો શોખ વળગ્યો છે, ડાકણ વેક્સિંગ કરાવવા બ્યુટીપાર્લરમાં ગઈ અને મને ભટકાઈ ગઈ..કાં તો સ્મશાનની એક અંધારી રાતે ભટકતાં ભટકતાં પોતાની સ્ટોરી માટે નવો પ્લોટ શોધતા ‘રામ ગોપાલ વર્મા’ સાથે મુલાકાત થઈ ગઈ..કાં તો ‘વેમ્પાયર’ને છેલ્લા સ્ટેજનો ડેંગ્યુ થાય અને શરીરમાંથી બ્લીડીંગ થવા લાગે તો એને પ્લેટલેસ કઈ રીતે ચડાવવા…વગેરે વગેરે.. આવા તો હજારો આઈડીઆઝ છે આ ફળદ્રુપ મગજમાં. આ વખતે તો ડેડલાઈન એની ભયજનક સપાટી વટાવી ગઈ છે એટલે જવા દે, હવે બધી વાત આવતા અઠવાડીએ !’

-સ્નેહા પટેલ

સરખામણી

 

Smruti khodaldhaam –  april month’2013.

સરખામણી- માનવજાતિનો એક અતિપ્રાચીન રોગ. રોગ એથી કહું છું કે એમાં આપણું મગજ જેની સરખામણી કરીએ છીએ એ બે વ્યક્તિઓ વિશે ‘પૂર્વાગ્રહયુકત’ નામના બેકટેરીયાના સકંજામાં જબરદસ્ત રીતે સપડાયેલું હોય છે. દુનિયાનો દરેક માનવી બીજા માનવીથી તદ્દ્ન ભિન્ન અને નોખો છે પણ યેન-કેન-પ્રકારેણ એ વાત આપણે સ્વીકારી જ નથી શકતા. દરેક માનવીને ભગવાને એક સ્પેશિયલ કાર્ય સોંપેલું હોય છે, એને યથાયોગ્ય તાકાત – સમજ પણ આપેલ હોય છે.આ કારણથી એ કાર્ય જે-તે જવાબદાર વ્યક્તિ જેટલી સુંદર રીતે બીજું કોઇ જ વ્યક્તિ અજામ આપી શકે નહી. કામ તો એ વ્યક્તિ કરી જ લેવાનું છે કાં તો ઉપરવાળૉ એને સતત એ દિશા ચીંધી ચીંધીને કરાવશે જ. પણ સમાજ / આપણે બધા એ કામને એ વ્યક્તિની પોતાની કાબેલિયત પ્રમાણે નહી જોઇએ કે કોઇ ન્યાય  નહી આપીએ. એ કાર્યની પૂર્ણાહુતિ સાથે જ આપણા મગજમાં એક બીજો વિચાર તરત જ ઉદભવે કે ‘આવું સર્જન તો આ પહેલાં પણ ક્યાંક જોયેલું છે!’ પછી તો મગજ એ સર્જન કે કાર્યને નિરખવાનું ભૂલીને એને પહેલાં ક્યાં જોયેલું એના વિચારોમાં ગુમ થઈ જાય..આપણી બધાની યાદશક્તિ આમ તો બહુ સારી નથી હોતી પણ આશ્ચર્યજનક રીતે આવી બધી વાતો એકાએક યાદ આવી જ જાય અને એ પણ ખરા સમયે જ ! મારા મતે તો આ હ્યુમન સાયકોલોજીનો સંશોધનનો વિષય થઈ પડે એટલી હદ સુધી સા્ચી અને અચરજવાળી વાત છે. ૧૦૦માંથી ૯૮% આ વાંચતા વાંચતા એમના માથા આપોઆપ હકારમાં ધુણાવી દેશે એની પાકકી ખાતરી.

 

યાદ આવી ગયા પછીનું કામ તો  બહુ જ સરળ.

‘અરે, આમાં શું નવીન છે..આ તો પહેલાં પણ ફલાણા – ઢીંકણાએ કરી દીધેલું કામ છે. વળી આના કરતાં પણ વધુ સફાઈ – સફળતાપૂર્વક. કદાચ એના કામ પરથી જ આમને પ્રેરણા લીધી હોય અને આ કામ હાથમાં લીધું હોય એ વાત પણ નકારી ના શકાય.’

એ પછી તો એ કાર્ય જોવાનો અડધો રસ તો ત્યાં જ ખતમ થઈ જાય અને પછી શરુ થાય આપણો સરખામણીનો રોગ. એ સરખામણીના રોગમાં આપણે એટલા ફસાઈ ગયા હોઇએ છીએ કે આ નવીન કાર્ય છે, એને એક નવીન, એક વર્જીન દ્રષ્ટીથી પણ જોઇ શકાય એવો ખ્યાલ સુધ્ધાં આપણાં મગજમાં નથી આવતો. વનડેમાં વિરાટ કોહલીએ સૌથી ઝડપી ૩,૦૦૦ રન પૂરા કરવાનો રેકોર્ડ કર્યો – પાંચ સદીઓ ફટાફટ એના નામે નોંધાવી દીધી..અને તરત જ આપણે વિચારીશું, ‘અરે, આ તો અદ્દ્લ બીજો સચીન જ પાક્યો છે !’ અરે ભલા માણસ સચીન કરતાં પણ કદાચ વિરાટ કોહલી આગળ જશે તો તમે શું કહેશો..? તો પણ આપણી જોડે જવાબો થોકબંધ -રેડીમેડના હિસાબે જ હોય..અરે, એ વખતે તો વિરાટ ખાસો જૂનો થઈ ગયો હશે અને નવા નવા પ્લેયરો પણ આવી ગયા હશે એ વખતે એમને આપણે એમ કહીશું કે ,’વાહ- અદ્દ્લ બીજો વિરાટ જ પાક્યો છે ને આ તો.’

 

આ તો અસ્સ્લ ચંદ્રકાંત બક્ષી, કાજલ ઓઝા વૈદ્ય, અમ્રિતા પ્રીતમ, હરકિશન મહેતા, અશ્વીની ભટ્ટ..આ તો અદ્દ્લ બચ્ચનની કોપી .આ તો બીજો આમિરખાન..આ તો બીજો મોદી- આ તો બીજા ઇન્દિરા ગાંધી..ઝાંસીની રાણી લક્ષ્મીબાઈ..આવા ગોખેલા -ભણેલા -સાંભળેલા સરખામણીના લિસ્ટમાં જ આપણે કાયમ જીવતા હોઇએ છીએ અને એના કારણે એ વ્યક્તિની બીજી અદભુત ‘એબીલીટી’ તો આપણા ધ્યાનમાં જ નથી આવતી. બની શકે એ તમે જેની જોડે સરખામણી કરી ભવિષ્યમાં એનાથી પણ વધુ ચડિયાતો બને – કાં તો એના એકાદ બે ગુણની સરખામણીના મોહમાં તમે એ વ્યક્તિને પેલા નામી – પ્રખ્યાત હસ્તી જોડે સરખાવવાની મહાન ભૂલ કરી બેઠા હો.

 

હજુ તો બાળક એનો પ્રથમ શ્વાસ આ દુનિયામાં શ્વસતું હોય અને આપણે એ માસૂમની પણ સરખામણી કરવા લાગીએ છીએ,

‘ અરે આ તો અદ્દ્લ એના બાપા જેવો જ લાગે છે ને કંઈ’

આટલું સાંભળતા જ બાળકની મમ્મીના પક્ષના જે પણ ઉભા હોય એમના મોઢા પડી જાય…તો ઘણી વાર આ તો અદદ્લ એની મમ્મી જેવો જ લાગે છે એમ કહેવાય તો  સામે સાસરીમાંથી સણસણતો વિરોધનો સૂર પણ આલાપાઈ જાય..ઘણીવાર બાળક મા કે બાપ બેમાંથી એકેય જેવું ના લાગતું હોય, મા-બાપના વર્ણ કાળા હોય ને બાળક ગોરુ-ચિટ્ટુ…તો સરખામણી કોની જોડે કરવી એ અવઢવમાં કોઇ નવી શંકાનો ફણગો ફૂટી જાય…આપણું માનવમગજ બહુ વિચિત્ર હોય છે. બાળકના જન્મની ઉજવણી બાજુમાં અને કુટુંબોમાં મનદુઃખ – ખટરાગની સ્થિતી થઈને ઉભી રહે.

ઇશ્વરનું દરેકે દરેક સર્જન એના પોતામાં અદ્વિતીય – બેજોડ જ હોય છે,  પણ આપણે આપણી સરખામણીની આદત છોડવા ક્યારેય તૈયાર નથી થતા. તૈયાર તો ઠીક એ બાબતે વિચાર સુધ્ધાં નથી કરતાં. માનવીઓની માનવી જોડેની સરખામણીની વાત નીકળી તો બીજી જ આપણી દેશ -વિદેશની ‘અમારે ત્યાં તો આમ ને તમારે તો ત્યાં તો તેમ’વાળી સરખામણીની વાત પણ યાદ આવી ગઈ.

 

આપણી, ભારતીયોની જ વાત કરું તો વિદેશ જઈને ત્યાંની ચકાચોંધ, કડકડતા ડોલર – પાઉન્ડની સ્મેલથી, એ દેશના નીતિનિયમો – શિસ્ત -કાયદાપાલન -ચોખ્ખાઈ-વાતાવરણ જોઇને ઘડીના છઠ્ઠા ભાગમાં અંજાઈ જઈએ છીએ. જોકે એ આકર્ષણનો પાયો તો ત્યાં જવાના હોઇએ એના વર્ષો પહેલાંથી જ મનમાં નખાઈ ગયેલો હોય, પછી તો બસ એ દેશની નજરે પડતી નાજોયેલી -માણેલી વસ્તુઓનું આકર્ષણ પાકી ઈંટૉ, સીમેન્ટનું કામ કરે છે. થોડો સમય જાય પછી એ આકર્ષણ જૂનું થવા લાગે છે. હકીકતનું ભાન થાય છે. પૈસા મેળવવા જતા ફેમિલીનું બોન્ડીંગ ગુમાવ્યું, આઝાદીથી જીવવા માટે સગાઓના પ્રેમની – સાદ મારતા ગમે ત્યારે પડખે આવીને ઉભી રહેવાની ઉષ્મા ગુમાવી-આનું લાંબુ લચક લિસ્ટ બનતું જાય છે.  શું મેળવવા માટે શું ગુમાવવું પડ્યું એની સરખામણીઓ ચાલુ થવા લાગે છે, અને અંતે પોતે બહુ મોટા નુકશાનીના ખાડામાં ઉતરી ગયા હોય એવું અનુભવાય, ડીપ્રેશનના ઘેરા વાદળોની છાયા ઘેરી વળે છે. આના કરતાં તો આપણું ભારત સો દરજ્જે સારું અને પોતાના સંતાનોને સારા સંસ્કાર આપવા ઘણા પરિવારો બધું છોડીને પોતાના ફેમિલી સાથે વધુ સમય ગાળી શકવાની તીવ્ર ઝંખના લઈને ઇન્ડિયા પાછા આવી જાય છે.

 

તો ઇન્ડિયામાં જ રહેતા અને રાત દિવસ ફોરેનના સપના જોનારા લોકો અહીંની ગરમી, શ્વાસ રુંધી નાંખે એ હદની સામાજીકતા, પોતાની સ્કીલ પ્રમાણે પૈસા ના કમાઈ શકવાનો અફસોસ, ફોરેનના ડીઝાઈનર કપડાં – નાઈટકલ્બોની મોજમજાને ‘મીસ’ કરતા – કરતાં ‘અમે રહી ગયા’ના ભાવ સાથે ભારતમાં જ રહીને ભારતને ગાળો આપતા રહે છે. આટઆટલા લોકો સાથે સંબંધો સાચવ્યા પણ શું કામના..સંબંધો તો ખાલી નામના જ..આજના જમાનામાં તો બધા મતલબી જ છે જેવા ગાણા ગાઈ ગાઈને પોતાની હતાશા વ્યક્ત કરતા કરતા ફોરેન જવાની તકો શોધતા ફરે છે.

 

બેમાંથી એક પણ પક્ષ ખુશ કે સુખી નથી. તમે જ્યાં રહો છો એ ભૂમિને અનુસાર તમારે તમારી જાતને ઢાળવી પડે, એના ફાયદા સાથે ગેરફાયદા સ્વીકારવાની તૈયારી રાખવી પડે. ભારતનું સામાજીક માળખું – ઉષ્મા અને વિદેશના ડોલરીયા પ્રવાહનું મનગમતું કોમ્બીનેશન મેળવવાની ચાહ  લઈને તમે કોલંબસની માફ્ક કોઇ નવો પ્રદેશ નથી શોધી શકવાના -કારણ..એવો કોઇ જ પ્રદેશ આ પ્રુથ્વી પર હયાત છે જ નહીં તો શોધશો ક્યાંથી ? જે ભૂમિ પર રહો છો એને માન આપો, એને એના સંપૂર્ણરુપે પ્રેમથી અપનાવવાની ઇચ્છા રાખો તો જ તમે શાંતિથી જીવી શકશો. બાકી તો આખી જીંદગી નિરર્થકની સરખામણીઓ કરીકરીને એની પાછળ ઉભા થતા અસંતોષોના પહાડ હેઠળ જ કચડાતા રહેશો.

 

સરખામણી નામનો રોગ આપણા સમાજમાંથી નાબૂદ થાય અને વ્યક્તિઓના વિવિધ પાસા આપણને જોવા મળી શકે એવી ઇચ્છાસહ અત્યારે વિરમુ છું.

 

-સ્નેહા પટેલ.

સમય તો જશે જ..!

http://phulchhab.janmabhoominewspapers.com/purti.aspx?site_id=2&supp_id=1

phoolchhab paper > Navrashni pal column > 03 -04=2013

આ મનપાંચમના મેળામાં સૌ જાત લઈને આવ્યા છે,
કોઈ આવ્યા છે સપનું લઈને, કોઈ રાત લઈને આવ્યા છે.

-રમેશ પારેખ.

 

‘રાધા, એક ગ્લાસ પાણી પીવડાવજે તો.’

‘આ લો મે’મસાબ.’ વળતી જ પળે મીઠા ટહુકા સાથે રાધા પાણી લઈને આવી.

હસીને ગ્લાસ લેતી વેળા સપનાની નજર અનાયાસે જ રાધાના ચહેરા પર અથડાઈ. સુંદર મજાની ચૌદ વર્ષની રાધાનું કોમળ મુખડું થોડું ઝંખવાયેલું લાગ્યું. પોતાના મગજનો વ્હેમ તો નથીના અંદેશા સાથે સપનાએ પેન બાજુમાં મૂકી, ફાઈલ બંધ કરીને રાધાને પોતાની પાસે બેસવાનું કહ્યું. થોડી અચકાતી ખચકાતી રાધા સપનાની ખુરશીની નીચે બેસી ગઈ.

‘કંઈ પ્રોબ્લેમ થયો છે કે શું રાધા..?’

‘ના રે દીદી, એ તો બસ એમ જ..’

‘ના, કંઇક વાત તો જરુરથી છે.’

થોડી જીદ કરતાં રાધાની પીડા બહાર નીકળી જ ગઈ.

‘દીદી, મારું રીઝલ્ટ આવી ગયું. પૂરા ૮૮ ટકા માર્કસ સાથે આખીયે સ્કુલમાં પહેલા નંબરે પાસ થઈ છું. મારે આગળ ભણવું છે પણ મમ્મી, પપ્પા ના પાડે છે. મારો મોટો ભાઈ કોલેજમાં આવ્યો અને નાનો ભાઈ પાંચમા ધોરણમાં. બધાના ખર્ચા તો ક્યાંથી પૂરા થાય એટલે મને ના પાડી. બસ એટલે થોડું મન ઉદાસ છે ખાસ કંઈ બીજી વાત નથી.’

ત્યાં તો ઓફિસમાંથી રાધાના નામની બૂમ પડી અને રાધા એ કેબિન તરફ ભાગી.

ઓછાબોલી અને ગરીબીના કાદવમાં પણ નમ્રતાના કમળ સમી ખીલેલી રાધા માટે સપનાને બહુ મમતા હતી. એણે જ જીદ્દ કરીને પોતાની ઓફિસમાં રાધાને પરચૂરણ કામ અપાવેલું જેનાથી એના ઘરને થોડો ઘણો ટેકો રહેતો હતો અને પોતાના કુટુંબને મદદરુપ થયાના ભાવ સાથે રાધા પણ ખુશ રહેતી. સવારે સ્કુલે જઈને ફટાફટ ઘરે જઈને તરત ઓફિસમાં આવી જતી. પણ આજની વાત પછી સપનાને એના માટે બહુ દુઃખ થયું. ઓફિસ છૂટ્યા પછી એ રાધાને રેસ્ટોરન્ટમાં લઈ ગઈ અને બે સેન્ડવીચ અને કોફીનો ઓર્ડર આપ્યો.

‘હવે બોલ, તારે આગળ ભણવું છે. તો હું મદદ કરીશ.’

‘અરે દીદી, એ વાત તો પતી ગઈ. તમે આટલું બધું ના વિચારો મારા માટે. આમે અમારામાં છોકરીઓને બહુ ભણાવતા નથી. આ તો મારા મમ્મી પપ્પાની મહેરબાની કે મને આટલું પણ ભણાવી. વળી મારે તો સાસરે જ જવાનું ને..ભણેલું શું કામમાં આવવાનું ? એ બધું તો ભાઈઓને વધારે કામ લાગે. તમે ઇચ્છો તો એમને મદદ કરો. બાકી હું રહી સ્ત્રીની જાત, એવા ઓરતા મને થોડીને શોભે..? ભાઈઓ ભણશે તો કાલે ઉઠીને કોઇ કામ કરવામાં મદદ થશે, મમ્મી પપ્પાને મદદરુપ થશે. એમની પાછળ પૈસા ખર્ચાય તો વસૂલ થાય મારી પાછળ નાહકના શું ખર્ચા કરવાના ?’

બે ઘડી સપના સ્તબ્ધ થઈ ગઈ. એકાએક એના મગજમાં કંઈક યાદ આવ્યું,

‘રાધા, મેં તને પરમદિવસે ૨૦૦ રુપિયા આપેલા તને એક સારો ડ્રેસ લઈ આવવા તો તું લાવી કે નહીં?’

‘દીદી, એ તો મેં મારા ભાઈને પિકચર જોવા જવું હતું અને એક ટીશર્ટ લેવી હતી તો એને આપી દીધા. છોકરાઓની ઇચ્છાઓ પહેલી પૂરી કરવી પડે ને..આપણે છોકરીઓને તો શું ઓરતા એવા બધા..જે હોય એ ચાલી જાય.છોકરાની જાતને ગમે તેવું રહેવાનું થોડું પોસાય..સમાજ શું કહે કે જો..આનો ભાઈ કેવા કપડા પહેરે અને આ જો નવા નવા કપડાં ચઢાવીને ફરે છે..ચાલો ચાલો જલ્દી મારે ઘરે જઈને રસોઇ કરવાની છે.’

‘રાધા,  તારા ઘરે તો તારા બે ભાઈઓ છે જ ને…એ તારી મમ્મીને રસોઇમાં મદદ ના કરે ? તું નોકરી પણ કરે અને આમ રસોઇ કરવાની હાયવૉય પણ..એ તો વ્યાજબી ના જ કહેવાય ને?’

‘હાય હાય દીદી, આ શું બોલ્યા…છોકરાંની જાત તે કંઇ રસોઈ કરે..ના રે..એ તો ફકત ભણવાનું જ કામ કરે. એમને એવું બધું થોડું શોભે ?’

એની વાતો સાંભળીને સપનાને બહુ તકલીફ થઈ. પછી વિચાર્યું કે રાધા જે સમાજમાંથી આવે છે એમાં હજુ છોકરા -છોકરીના ભેદ હજુ વર્ષો પહેલાંના હતાં એવા જ છે અને એને સુધરતા હજુ બહુ વાર લાગશે. ત્યાં સુધી રાધાને એના જે હકોની, અસમાનતાની કે ભેદભાવની વાતોની ખબર જ નથી એ વાતો સમજાવીને દુઃખી શું કામ કરવી ? એને સમજ પડશે તો પણ એને એના હક્ક તો મળવાથી રહ્યાં અને નહી મળે તો એ વધુ દુઃખી થશે. એના કરતાં અત્યારે એ જે અજ્ઞાનના કૂવામાં પૂરાઈને જીવે છે એમ જ જીવવા દેવામાં સમજદારી છે. ત્યાં તો રાધા બોલી ઉઠી,

‘દીદી, આ સામેનું કોમ્પ્લેક્ષ દેખાય છે એ તૂટીફૂટીને કેવું ગંદુ થઈ ગયું છે કેમ ? એ બિલ્ડીંગવાળા એને સુધારીને રંગરોગાન કેમ નહી કરાવતા હોય?’

‘રાધા, એ બહુ મગજમારીનું કામ છે. એ કાર્ય માટે એમાં રહેતા દરેક સદસ્યોની મંજૂરી લેવી પડે, બધા તૈયાર થાય , પૈસા આપે ત્યારે એ કામ થાય. હવે આટલી મોટી ૨૦૦ ફ્લેટના બિલ્ડીંગના સદસ્યોને સમજતાં વાર તો લાગે ને. સમજશે ત્યારે થશે.’

‘હા દીદી, એ વાત તો છે. કામ મોટું છે. સમય તો જશે જ..’

અને સપનાને પોતાના જ શબ્દો રાધાની વાતના સંદર્ભમાં પાછા પોતાના કાનમાં પડઘાતા લાગ્યા..

‘ સમય તો જશે જ’

અને હસતા હસતા બિલ ચૂકવીને બે ય જણ ત્યાંથી ઉભા થયા.

અનબીટેબલ : ઘણી વખત અજ્ઞાનતા આશીર્વાદનું કવચ પહેરીને માનવીનું રક્ષણ કરવાનું કાર્ય કરે છે.