વાત થોડી હૂંફની

phoolchhab paper > Navrash ni pal column > 10-10-2012

http://phulchhab.janmabhoominewspapers.com/purti.aspx

 

તું ઝવેરી જ હો ખરેખર તો.
હેમ ઓળખ કથીરને ઓળખ.

તું જ આસન લગાવ અંતરમાં,
તું જ તારા કબીરને ઓળખ.

-હરજીવન દાફડા.

‘પાંચસો ટામેટા અને સાથે કોથમીર મરચાનો મસાલો પણ મૂકજે હો ને ચમેલી’

‘હોવ રે બુન, તમારે વળી કહેવાનું થોડી હોય. તમારા શાકમાં તાજા શાક્ભાજી જ આવે અને મસાલો તો હોય હોય ને હોય જ. ગમે ત્યારે તમે જોઇ લેજો. ભૂલે એ બીજા હોંકે “

‘હા,મને ખ્યાલ છે એ વાત. આ તો ટેવવશ બોલાઈ જાય છે બીજું કંઇ નહી. શુ કરે તારો મોટો દીકરો ? દસમામાંછે ને..બરાબર વાંચે છે કે નહી ? ભણવામાં – સમજવામાં કોઇ પ્રોબ્લેમ હોય તો મારે ત્યાં મોકલી દેજે. હું ભણાવી દઈશ એને અને તારા ઘરવાળાનો પેલો ’છોટાહાથી’ નો એક્સીડંટ થયેલો તો વીમો પાસ – બાસ થયો કે નહીં ?’

‘હા બુન બધું ય બરાબર છે હોં કે. તમે સહેજ પણ ચિંતા ના કરત.આ લો તમારી શાકભાજીની થેલી.’

આસ્થાનો મૂડ હવે બરાબર બગડવા લાગેલો. આજે એ પ્રેરણા –એની મમ્મીને પોતાની ગાડીમાં શાકમાર્કેટ લઈને આવેલી. ત્યાં પ્રેરણા શાકભાજીવાળી બાઈની જોડે દરવખતની જેમ એના છોકરાછૈયાંની પંચાત કરવા બેસી ગયેલી અને એના કારણે આસ્થાને કોલેજ જવાનું મોડું થતું હતું.

‘મમ્મા, ફર્સ્ટ લેકચર ‘મીસ’ થઈ જશે મારે.ચાલોને હવે પ્લીઝ.’

અને પ્રેરણાને પરિસ્થિતીનું ભાન થતા જ તરત શાકભાજીની થેલીઓ ઉચકીને પેલી બાઈને સ્માઈલ આપીન ‘આવજો’ કહીને ગાડી તરફ ચાલવા લાગી. આસ્થાએ મમ્મી જોડેથી થોડી ‘બેગ્સ’લઈ લીધી અને બોલી:

‘મમ્મી,તમે પણ ખરા છો. જેની ને તેની સાથે વાતો કરવા – ખપાવવા બેસી જાઓ છો. એ શાકવાળીને વળી આટલો ભાવ આપવાની શું જરુર હતી?’

‘અરે દીકરા, એમાં વળી ભાવની વાત જ ક્યાં છે ! જસ્ટ ‘કેમ છો – કેમ નહી-છોકરા છૈયા મજામાં કે નહીં બસ.’

‘પણ મમ્મા, એના છોકરાને વળી આપણે શું લેવાદેવા ! વળી તમે તો આપણે ત્યાં કામવાળી આવે કે દૂધવાળો કે ગાડી સાફ કરનારો..બધાંયને હસી હસીને ‘કેમ છો – મજામાં ને’ પૂછ્યા કરો છો તો તમને નથી લાગતું કે તમે કંઈક વધારે પડતા લાગણીશીલ છો ‘

‘જો બેટા, વર્ષોથી એની પાસેથી શાકભાજી લઈએ છીએ, રોજ એને મળવાનું તો એક જાતના સંબંધ બંધાઈ જ જાય એને કોઇ જ નામ કે કારણો ના હોય. આપણે ત્યાં જે દૂધવાળો આવે કે કામવાળી-એ બધાંય સૌપ્રથમ એક માણસ છે. એક નાની સરખી બિલાડી કે ચકલી જેવા પશુ – પંખીઓને પણ એક ‘પર્સનલ અટેન્શન ઝંખતા હોય છે, એમને પણ સાચી લાગણીની હૂંફ’ની સમજ પડતી હોય છે તો આ તો આપણા જેવા બે હાથ – બે પગવાળા માનવીઓ. એમનું નસીબ કે એમણે આવા કામ કરીને પૈસા કમાવા પડે છે પણ એ લોકો નાના બાપના નથી થઈ જતા. મહેનત કરીને ખુદ્દારીથી પૈસા કમાય છે. એ એમની તાકાત મુજબ કમાય અને આપણે આપણી અક્ક્લ મુજબ. અંતે તો બધાય આ પેટ ભરવાની વેઠમાં જ હોઇએ છીએ ને ! રોજ રોજ જેની જોડે કામ લેવાનુ હોય એમના ખબર અંતર પૂછતાં એ લોકોને પોતે આપણા માટે થોડા સ્પેશિયલ છે એવી લાગણીનો અનુભવ જ થાય અને છેવટે એ લાગણીનો તેઓ આપણા કામ વધુ સારીરીતેકામ કરીને બદલો પૂરો પાડે. થોડા હુંફાળા શબ્દોની- થોડું પર્સનલ અટેન્શન દરેક માનવીને અસાધારણ પ્રેરણા પૂરી પાડી શકે છે. વગર મહેનતે થતા આ કાર્યમાં હું ક્યાં ખોટી..બોલ હવે ?’

અને આસ્થા બે પળ પ્રેરણાને તાકી રહી અને એના ગળે વળગીને ગાલ પર એક ચૂમી ભરીને બોલી:

‘મારી પ્રેમાળ મમ્મી, તું હંમેશા સાચી જ હોય છે!

અનબીટેબલ :- The single finger which wipes our tears during our failure is much better than the ten fingers which come together to clap for our victory.

‘એ’ બ્લોકની ત્રીજામાળની ગેલેરી.

ગુજરાત ગાર્ડીઅન દૈનિક પેપર > ટેક ઈટ ઈઝી કોલમ > લેખ નંબર – 11.

 

મારા ઘરની ‘ફ્રેંચ વીંડો’ માંથી જમણી દિશામાં નજર પડે એટલે (એના માટે રુમના પરદા ખોલેલા હોવાની પૂર્વશરતનું પાલન આવશ્યક છે ) બરાબર ૨૦ ફૂટની દૂરીએ આવેલી, બીજી સોસાયટીના એ બ્લોકના ત્રીજા માળની રુપકડી ગેલેરીમાં સફેદ કાથીનો ‘સિંગલસીટરીયો’ હીંચકો ‘એકલો જાજે રે’ની ભાવના સાથે પવનમાં હાલતો દેખાય. મને એ દિન-દુનિયાની ઝંઝાળથી અલિપ્ત,મનમૌજી હીંચકો બહુ ગમે. રોજ સવારના 5.30ના સુમારે રોજ એ હીંચકાની પાછ્ળ આવેલ ડોઈંગરુમ, કીચન,બેડરુમ બધુંય ચેતનવંતુ થઈ જાય.

’રાતે વહેલા સૂઇ વહેલા ઉઠે વીર, બળ બુધ્ધિ ને તન વધે, સુખમાં રહે શરીર’ નાનપણથી મારા મમ્મીના મુખેથી આ વાક્ય સાંભળી-સાંભળીને મોટી થયેલી. પણ મારા અતિ નિંદ્રાપ્રેમે એ વાત પર કયારેય ધ્યાન નહોતું આપવા દીધું પણ ‘એ બ્લોક’ના ત્રીજામાળના ઘરમાં તાજગીની લહેરખીએ લહેરખીઓ ફરફરતી જોઇને એ વાતને સમર્થન મળી જતું હતુ.

એ ઘરમાં ઇન –મીન –સાડાતીન જેવું ‘સુખી કુટુંબ’ વસતું હતું. સાવ છેલ્લી કક્ષાની મારી ‘કોપીકેટ.’ પણ સભ્યોની સંખ્યા સિવાય અમારા બે ફેમિલીની વચ્ચે કંઇ ખાસ સમાનતા નહોતી. એ ફેમિલીની’હેડ’ મતલબ બાર્બી ડોલ જેવી 25-27 વર્ષની માલકિન સમયની ‘જડપણાની હદ’ સુધી ચુસ્ત ! રોજ સવારે 5.30 વાગ્યે એના ઘરની ‘લાલ ડીમ લાઈટ’ બંધ થઈને ટ્યુબલાઈટ ચાલુ થઈ જાય. એ પછી 5-40ની આસપાસ ગેલેરીમાં ચોકડીમાં મુકાયેલ એનું વોશિંગ મશીન ચાલુ થાય. બરાબર એની પાંચ મિનીટ બાદ વોશીંગમશીનના ‘ઘર્રર્ર..’ સવારની નીરવતાને ચીરતો એક કર્કશ અવાજ અને એની પાછળ પાછળ એક તીણા અવાજનું કોમ્બીનેશન ગૂંથાય.

‘મનન..જય..’ ઉઠો હવે..સાડા છ થઈ ગયા અને તમે લોકો હજુ ઘોરો છો !’

આ સાડા-છનો સમય સાંભળીને મારા છાતીના પાટીયા બેસી જાય જેના ‘રીએક્શન’રુપે હું ઓઢવાનું એક બાજુ ફગાવીને ઉઠવાની કોઇ જ પૂર્વતૈયારી વગર લાગલી જ ‘એક્શન’માં આવી જઉં..હાથ સીધો મોબાઈલ પર જાય. 6.00 વાગ્યાનું એલાર્મ મૂકેલું તો વાગ્યું કેમ નહી ? ની અસમંજસમાં સમય જોઉં તો મોબાઈલ 5.45 નો સમય બતાવી પોતાની નમકહરામીનું પ્રદર્શન કરતો હોય. બે મીનીટ બાઘા જેવા થઈ જવાય. એ શૂન્યાવસ્થાની સ્થિતીમાંથી ઉગરીને બહાર નીકળીએ ત્યારે સાચી હકીકતનું ભાન થાય કે આપણે સવાર સવારમાં ક્યાં મૂર્ખા બન્યા ! નક્કામો પાડાના વાંકે પખાલીને ‘આઈમીન’ મોબાઈલને ડામ દેવાઇ જાત.

લોકો જીવનભર આટલી નિયમિતતાના પૂજારી કેમના રહી શકતા હશે અને એ રહે તો રહે એની સાથે બીજા નિર્દોષોને પણ પોતાની સાથે જગાડી દેવાની પાશવી-પરપીડન વૃતિ કેમ ધરાવતા હશે ? આ વાતની મને હંમેશા નવાઈ લાગે. એ પછી બરાબર 5.50માં એ ‘બાર્બીડોલ’ના રસોડામાંથી કૂકરની વ્હીસલો સંભળાય, 6.00 વાગ્યે એનો દીકરો અને 6.10 એ એનો ઘરવાળો અનુક્રમે ન્હાઈ-ધોઇને પોત –પોતાના ટુવાલ ગેલેરીની પાળીએ સૂકવતા અચૂકપણે નજરે પડે ને પડે જ. એ પછીનો મારો સમય મારા દીકરાની પાછળ જાય એટલે આ અવલોકન થોડું કોરાણે મૂકાઈ જાય. એ પછી બરાબર 8.30એ ‘બાર્બી ડોલ’ સદ્યસ્નાત્રાના રોલમાં પ્રવેશીને પેલા મને બહુ ગમતા હીંચકા પર હાથમાં ‘હનુમાન ચાલીસા’ની ચોપડી પકડીને એના પાઠ કરતી નજરે પડે. 9.30 એ એની ગેલેરીમાં કપડાં સૂકાય, 10.00 વાગ્યે કચરા પોતા કરતી કામવાળી અને 11.00વાગ્યે તો ગેલેરીના બારણા બંધ !! એ પછીનો સમયગાળો મારા માટે થોડો સસપેન્સવાળો વીતે.

જોકે આ બધી નિયમિતતામાં એક વાત સોલિડરીતે અનિયમિત. એ બાર્બીડોલના સુકલકડી, પાંખાવાળને કદી ઓળવાની તસ્દી જ નહી લેતો હોય એવા ઘરવાળાનો શરદીનો કોઠો ! એનું ‘પંજાબી સમોસા’ શેઈપ્ડ નાક બારેમાસ ગળતું જ હોય એટલે ગમે તે સમયે એ ઘરની બે માંથી એક ગેલેરીમાં એક હાથે પોતાની 22’ઈંચની કમર પર માંડ માંડ ટકી રહેલો બર્મ્યુડો સરકી ના જાય એની પૂરતી તકેદારી સાથે એક હાથે એને મજબૂતાઈથી પકડીને, એક બાજુનું નસકોરું જોરથી દબાવીને બીજું નસકોરું ખાલી કરવાના પ્રયત્નોમાં જ લાગેલો નિહાળી શકાય. આટલા સુવ્યવસ્થિત, સુંદર ‘સોનાની થાળી જેવા ઘરમાં સાવ આવો છેલ્લી કક્ષાનો મેખ ‍!’

11.00 વાગ્યામાં ઠંડા પડી ગયેલા ઘરમાં ફરીથી બપોરના ત્રણ વાગ્યાના સમયે પ્રાણવાયુ ફૂંકાય. એક વાત રહી ગઈ. મારો અને એનો દીકરો બેય એક જ સ્કુલમાં.એક જ સમય,એક જ સ્કુલબસ. હું રોજ દીકરાને લેવા સ્કુલબસના સ્ટેન્ડ પર એને જોવું અને એની સામે સ્માઈલ કરવા જઉં તો એ મને જાણે ઓળખતી પણ ના હોય એવો વ્યવહાર કરે. મૂડ હોય તો કો’ક વાર હાસ્યના બે ચાર છાંટા વેરે જે મને ‘ચાંટા’ જેવા લાગે. ખરી તોરીલી છે આ તો. મૂડ હોય તો બોલવાનું-હસવાનું ના મૂડ હોય તો સામે પણ નહી જોવાનું અને બદનસીબે એ લેટેસ્ટ ફેશનના કપડા પણ ઘરમાં પહેરીને ફેશન શો કરતી બાર્બીડોલ મારા ઘરની બરાબર સામેની ગેલેરીમાં જ રહે. ના ઇચ્છુ તો પણ મારાથી એના ઘર તરફ અકારણ 4-5 વાર નજર તો જાય જ.આ કયા ભવના પાપ નડતા હશે મને એ જ મને નહોતું સમજાતું.જોકે એ મને કોઇ રીતે જાણી જોઇને હેરાન ક્યારેય નહોતી કરતી પણ મારી અતિ અસ્ત-વ્યસ્ત જિંદગીને એની આ અતિવ્યવસ્થિત જિંદગી,આ ગર્વીલો વ્યવહાર બહુ અકળાવી મૂકતો.

એક દિવસ નવાઈનો ઉગ્યો. સવારના 5.30 વાગ્યામાં કોઇ જ હલચલ ના થઈ. હશે..ક્યાંક બહારગામ ગયા હશે એમ વિચારીને મન મનાવ્યું. એ હોય અને સાડા પાંચ એમ જ વાગે એવી તો સમયની પણ હિમત કયાં? એ બિમાર હોય કે એના ઘરે મહેમાન હોય એમ છ્તા સાડા પાંચ તો હલચલ સાથે જ વાગે એટલે વાગે જ.એની નિયમીતતાથી ‘કોમ્પ્લેક્ષ’ અનુભવતી હોવાથી ભાવાવેશમાં વાત થોડી આડી ફંટાઈ ગઈ. મુખ્યવાત તો એ જ કે એ પછી લગભગ આખું અઠવાડીયું એ ઘર બંઘ રહ્યું અને બધી જ વસ્તુઓ એની જગ્યાએ બરાબર સમયસર ગોઠવાઈને જીવાતા એ ઘરની ગેલેરીમાં એક પીળો બલ્બ અવિરતપણે સવાર-સાંજ બળતો હતો. જેની રોશની રોજ રાતે મારા બેડરુમના પરદામાંથી ચળાઇને મારા મગજમાં સસપેંસની સપાટીઓ વધારતો હતો.તપાસ કરતા ખ્યાલ આવ્યો કે એ લોકો તો ઘર બદલીને બીજે જતા રહયાં હતાં ! અતિશય વ્યવસ્થિત જીવાતી જીંદગી પોતાની પાછ્ળ આવો પીળો બલ્બ જલતો મૂકીને પોતાના રેઢિયાળપણાની નિશાની કેમની મૂકીને જઈ શકે એ પ્રશ્ન મારા માટે બહુ જ પેચીદો હતો.

હવે મારી દરેક સવાર મોબાઈલના એલાર્મ સાથે બરાબર6.00 વાગ્યે જ વાગે છે અને એ પછીનો આખો દિવસ ‘એ બ્લોકની ત્રીજામાળની ગેલેરી’ના અવલોકનો વગરનો સાવ જ ખાલી ખાલી વીતે છે. જિંદગીમાંથી ‘પંચાત’નો એક મનગમતોરસ નીકળી ગયો છે અને જિંદગી સાવ ફીક્કી..ફીક્કી..!

-સ્નેહા પટેલ.