અપેક્ષા

તમારી અપેક્ષાઓની જવાબદારી તમારી પોતાની છે.

-સ્નેહા પટેલ

મેસેજીયા સંબંધો :

ખોડલધામ સ્મૃતિ મંદિરમેગેઝિન – આચમન કોલમ : માર્ચ, ૨૦૧૨..

એકવીસમી સદી.. ‘સુપર ફાસ્ટ’ જમાનો..

પહેલાં એવું કહેવાતું કે : ‘જે કામ કરો એમાં સો એ સો ટકા ધ્યાન આપો તો જ ‘સફળતા’ નામની દેવી તમને વરશે..!!’ પણ આજના ગળાકાપ હરીફાઇના જમાનામાં એક કામ પકડીને બેસી રહ્યે કંઇ પત્તો ના ખાય…!! જમાના સાથે તાલ મિલાવવા માટે માણસે એના ટાઇમ-જીવન મેનેજમેન્ટ માટે  એક સાથે ૩-૪ જગ્યાએ કામ કરતા શીખવું જ પડે છે. આ માટે માનવીએ પોતાના નાનકડા મગજ પાસેથી કામ લેવાની ક્ષમતામાં વધારો કરવા સતત પ્રયત્નશીલ રહેવું પડે છે… દુનિયાની દરેકે દરેક નાની નાની માહિતીથી સતત અપડેટ રહેવું પડૅ છે. આજના જમાનામાં આ બધા કાર્ય માટે માણસને ડગલે ને પગલે મોબાઇલ, લેપટોપ, ટેબલેટ, આઇ પેડ જેવા ઇલેક્ટ્રિનિક રમકડાં દ્વારા નેટ, સોશિયલ સાઈટસ વાપરવા અનિવાર્ય થઇ ગયા છે.

એ પછી થાય છે માનવીનો શબ્દોની જાદુઈ-કરામતની દુનિયામાં પ્રવેશ…

શબ્દો… શબ્દો…શબ્દો…નકરા શબ્દોની દુનિયા..

શરુઆતમાં જરુરિયાતના કે ટાઇમપાસના ધોરણે વપરાતા  નેટનો અજગર માણસને એની આદતના સકંજામાં ભરડો લેવાની અદભુત ક્ષમતા ધરાવે છે.વર્ચ્યુઅલ દુનિયા સાથે વાસ્તવિક જીવનમાં તાલ મિલાવવા માટે ના ઉધામામાં માનવીનો એક હાથ કોમપ્યુટરના કે લેપટોપના કી બોર્ડ પર ટક ટક કરતો  હોય તો..બીજો મોબાઇલના કી-પેડ પર…!! સામે જમવાની ડીશ હોય..ટીવી પણ ચાલુ હોય અને એની બાજુમાં સીડી પ્લેયર બિચારું મોઢું વકાસીને એની સામે તાકી રહ્યું હોય..વિચારતું હોય : ‘ફુરસતના સમયે સાંભળવાની મહેચ્છા સાથે ઠેકઠેકાણેથી ભેગી કરાયેલી મનગમતી સીડીના ખજાનાને ક્યારે ન્યાય આપશો..?’ આ બધામાં સતત અટવાયેલ રહેવાના કારણે સામે વધતા રહેતા ઓફિસના કે ઘરના પેન્ડીંગ કામોના ઢગલાઓ દાંત કાઢતા પડ્યાં હોય…!!

વર્ચ્યુઅલ દુનિયાના સંબંધોને મેઈન્ટેન કરવામાં સૌથી મહત્વનું પાસું હોય તો મિત્રોના મેસેજના જવાબ સમયસર કાળજી પૂર્વક આપવાના.

‘વેર આર યુ’

‘શું કરે છે..’

‘મારું ફેસબુકનું (૪-૦૨-૨૦૦૪ ના રોજ સ્થપાયેલ આ ફેસબુકના સ્થાપક ઝુકરબર્ગ એક હેકર હતાં. અત્યારે ફેસબુકની કિંમત લગભગ ૧૦૦ અબજ ડોલર {!!!} જેટલી આંકવામાં આવે છે)  સ્ટેટસ / ટ્વીટર પર ટ્વીટ વાંચ્યું/વાંચી કે…? વાંચીને રીટ્વીટ કે કોમેન્ટ્સ જરુરથી કરજે’

‘મારી રચના/ લેખ/ વાર્તા બરાબર છે કે..એક નજર બ્લોગ પર નાખજે ને…લિંક મોકલું છું અને હા કોમેન્ટ જરુરથી કરજે..’

શબ્દોમાં હસવાનું,રોવાનું,ગુસ્સે થવાનું, ઝગડવાનું, મિત્રતા કરવાની,પ્રેમનો એકરાર કરવાનો, સ્વીકાર કરવાનો, છૂટાછેડા લઇ લેવાના,પેચ અપ કરી લેવાનું..૧૪૦ અક્ષરો સુધીના મેસેજમાં  અભિવ્યક્ત થવાની રજા આપનાર ટ્વીટર હોય,યાહુ કે ગુગલમાં ચેટીંગ હોય, ફેસબુક કે પછી માનવી્ની અંગત ડાયરીનું સ્થાન લઇ લેનાર બ્લોગ..આ બધાએ એકવીસમી સદીમાં શબ્દોનું મહત્વ વધારી દીધું છે એ વાત તો ચોકકસ.

મિત્રોની આ માંગને સમયસર પહોંચી વળવાના પ્રયત્નોમાં એ મોબાઈલમાંથી નેટ ઓપરેટ કરવાના ચકકરોમાં ફસાય છે..ચોવીસ કલાક અવેઇલેબલ…૨૪ x ૩૬૫ ‘એટ યોર સર્વિસ’ જેવી આ ફેશનના ફળસ્વરુપે ભેટમાં મળે છે ટાઇમ – કટાઇમના મેસેજીસ, પ્રશ્નો, પર્સનલ અટેન્શન માંગનારાની અપેક્ષા સંતોષવાની જવાબદારીઓ. સવાર હોય કે બપોર, સાંજ કે રાત..બધાયની આગળ ‘ગુડ-ગુડ’નું ટેગ લગાડી લગાડીને મેસેજીયા દોસ્તારોને શુભેચ્છાઓ પાઠવ્યા રાખવાની..એકના એક શબ્દો-મેસેજીસ ગ્રુપમાં બધાં ફ્રેન્ડસને એકસાથે મોકલે રાખવાના.

આમાં ઘણી વાર મજાની વાત તો એ થાય કે સવારના  ‘ગુડ મોર્નિંગ’ માટે વિશ કરેલો મેસેજ બપોરે ફોરવર્ડ થાય તો પણ એ ‘મોર્નિંગ’ એડીટીંગ રહી જાય અને ભરબપોરે આપણી સવાર પડે.  નેટ ‘મેસેજ સાઈટ’ પરથી આવતા મેસેજ છોગામાં મિત્રનો મોબાઇલ નંબર પણ લખાયેલ લેતો આવે છે. હવે  ઉતાવળમાં એ નંબર એડીટ કરીને કાઢી નાંખ્યા વગર મેસેજ ભૂલથી બીજા મિત્રોને ફોરવર્ડ કરી દઈએ તો…તો આપણો મેસેજ સાઈટવાળા મિત્રના મોબાઇલનંબર સાથે જ બધાંય મિત્રોના મોબાઇલમાં જતો રહે છે..( ના સમજાણું ને..ફરીથી વાંચો..આવા લોચા લાપસી તો  આજ કાલ મેસેજ વર્લ્ડમાં એકદમ કોમન છે..!!) વળી અમુક મિત્રો એક જ ગ્રુપમાં હોય એ જાણી જાય કે ‘ઓહ.રાજુ પણ આને રેગ્યુલર મેસેજ કરે છે એમ ને…અને આ મિત્ર તો આપણને કહેતો હતો કે એ તો રાજુ જોડે બોલતો જ નથી..” ્બધી પોલ ખુલ્લી પડી જાય ..પછી ચાલુ થાય મેસેજયુધ્ધ…ફલાણા – ઢીંકણાને સફાઇઓ આપવામાં ને આપવામાં વચ્ચેનો મિત્ર બિચારો ધોવાઇ ધોવાઇને કધોણો થતો જાય.

અમ્રુત ઘાયલ સાહેબનો એક શેર યાદ આવી ગયો,

‘આ મારી પાસે શસ્ત્રો છે જે શબ્દ નામ નું

છે શબ્દ ચક્ર કૃષ્ણનું, બાણ રામ નું …”

આવું જ કંઇક..

આ ‘મેસેજવર્લ્ડ’માં તો એવું જ સમજી લેવાય છે કે મેસેજના જવાબ સમયસર આપવાના કામ સિવાય દુનિયામાં કોઇ અગત્યનું કામ વધ્યું જ નથી અને વળતા રીપ્લાયની પઠાણી ઉઘરાણી જ કરાય.. મોડું થાય કે ધ્યાન બહાર ગયું તો તો પત્યું..

‘મારા સવારના મેસેજનો રીપ્લાય હજુ સુધી નથી આપ્યો..એવો તો ક્યાં બીઝી છું તું..?’

જાણે આપણો મોબાઇલ નંબર આપ્યો કે સોશિયલ સાઈટ્સ પર મિત્રવર્તુળમાં સામેલ કર્યા એટલે પર્સનલ ડીટૅઇલ્સ માંગવાનો.. દરેક અપેક્ષિત જગ્યાએ રીસ્પોન્સ મેળવવાનો પરવાનો આપી દીધો હોય..!!

‘ધૂની’ માંડલિયા જેવા દિગ્ગજ કવિએ આવી પરિસ્થિતિ નિહાળીને જ લખ્યું હશે કે,

‘શબ્દ જયારે પણ સમજણો થાય છે

અર્થ ત્યારે કંકુવરણો થાય છે ‘

ઘણા મિત્રો ઈમેઇલ દ્વારા પર્સનલ જવાબ માંગવાની ખેવના રાખતા હોય છે. એમાં પણ જે દિવસે મેઈલ થાય એ જ દિવસે જવાબ અપાય તો જ એ તમારો બેસ્ટ ફ્રેન્ડ.વળી એકદમ પરફેક્ટ સંબોધન , વિગતવાર નાની નાની વાતોને પણ ધ્યાનપૂર્વક આવરી લેવો પડે અને એક મોટો મસ ટાઇપીંગ વાળો (ઓછા શબ્દોમાં વધુ સમજનારો વર્ગ કેટલો..?) ઇમેઈલ હોય..થોડો પર્સનલ ટચ આપવા વ્હાલભર્યા બેચાર વાક્યો હોય તો તો અહાહા..એ તમારો મોટૉ ફેન..ના ના એસી થઈ જાય અને પછી ચાલુ થાય રોજના ઇમેઇલના ઢગલાં.

દરેક જગ્યાએ બધાને સતત ‘ પર્સનલ અટેન્શન’ મેળવવાનું એક વ્યસન થઈ ગયું છે.. પછી એ ઘર હોય , બહાર હોય કે નેટ હોય…:

“સાંભળો સાંભળો..ધીરજ રાખીને મને સાંભળો..અમારી તકલીફો સમજો..અમને આશ્વાસન, પ્રેરણા આપો.ભલે તમે પોતે અનેકો તકલીફોમાં સંડોવાયેલા હોવ..તમે ઢગલો કામમાં ફસાયેલ હોવ તો પણ અમારો મેસેજ આવે એટલે તરત તમારો રીસ્પોન્સ તો જોઇએ જ…તમારી રોજી રોટી કે તમારા પરિવારની, સંબંધીઓની અગ્રિમતા કરતાં અમારા જેવા મેસેજીયા મિત્રોનો હક સૌથી પહેલો. અમે તમને મેસેજ કરીએ એટલે અમને ‘યેન કેન પ્રકારેણ..’ તરત જવાબ જોઇએ જ ..એ ના મળે તો અમે તમને ગમે ત્યારે ફોન કરી દઈશું જે તમારે ગમે ત્યાં હો તો પણ ઉપાડવો તો પડશે જ …ભૂલે ચૂકે અમારો ફોન કટ કરો તો પાછા એની ચોખવટ કરતો મેસેજ વળતા જવાબમાં જોઇએ એટલે જોઇએ જ ..નહીં તો અમારું સંવેદનશીલ સ્વમાન- ભંગ થઈ જાય…!!!”

અરે ભલા માણસ..પેલો બિચારો ડ્રાઇવ કરતો હોય તો તમારો ફોન ના ઉપાડી શકે કે મેસેજના રીપ્લાય ના કરી શકે , તો તમે થોડી ધીરજ રાખીને એના ફ્રી થવા સુધીની રાહ ના જોઇ શકો…? એના બદલે એ સંવેદનશીલ સ્વમાનવાળા મિત્રના મગજમાં જાતજાતની શંકાઓના કીડા ખદબદ થવા લાગે.. જે છેલ્લે ગુસ્સામાં પરિવર્તિત થઈ જાય

‘અરે..એ બીઝી છે તો અમે થૉડા નવરાધૂપ છીએ..અમારે પણ હજારો કામ કાજ છે..એવા તો કેવા અભિમાન વળી..’

વાતમાં કંઇ માલ હોય નહીં પણ માનવીની નકારાત્મક વિચારપ્રક્રિયા એને જાતજાતના વમળમાં ધકેલી દે અને એ એમાં ગોળ ગોળ ઘૂમરાયા જ કરે બસ..જે દેખાય, સમજાય..એ જ સચ્ચાઇ..જવાબની અનિયમિતતા પાછળના કારણો સમજવાની તસ્દી લેવા જેટલી ધીરજ આજકાલ બહુ ઓછા માઇના લાલ ધરાવે છે. પરિણામે સંબંધોના ડિસેક્ષન થઈ જાય..તોડફોડ..ચીંથરે ચીંથરા..’તું નહી ઓર સહી’ આજના નેટ, સોશિયલ સાઈટ્સના જમાનામાં મિત્રોની ક્યાં કમી છે..એક કહેતા હજારો મળી રહેશે..પછી બધું નવું જૂનું ફગાવી , મેસેજથી ચાલુ થયેલ સંબંધને ‘ગુડબાય ફોરએવર’ના મેસેજની તિલાંજલિ આપીને એક નવા મેસેજીયા સંબંધની (શિકારની) શોધમાં નીકળી પડે છે..!!

મિત્રોની પળેપળનો હિસાબ માંગ્યા વગર થોડી  સમજણ અને ધીરજ દાખવવામાં આવે તો બે ય પક્ષે આ સંબંધ ખુશી આપનારો છે. બાકી તો આ ‘મેસેજ-સંબંધો’ની આયુ કાયમ અલ્પ જ રહેવાની..!!!

તા.ક.  : હમણાં થોડા સમય પહેલાં ટેલિકોમ સર્વિસવાળાઓએ નવી ટેલિકોમ સર્વીસ લાગુ પાડીને મેસેજપ્રેમીઓના ભાવુક દિલને એક આંચકો આપી દીધેલો. આ પોલિસી અનુસાર રોજના ૫૦૦ ફ્રી મેસેજના સેન્સેક્સનો ગ્રાફ સીધો ૧૦૦ સુધી પહોંચાડી દેવામાં આવ્યો.

-સ્નેહા પટેલ.