Chhaalak july 2022

Childhood

બાળપણ:

નાના હતા ત્યારે આજના જમાના જેટલી અનેકો સગવડો નહતી પણ એ બાળપણથી ક્યારેય આપણને કોઈ ફરિયાદ રહી હોય એવું કદી નથી સાંભળ્યું.

એ સમયે આજ જેવી સગવડો નહોતી તો બીજી અત્યારે મામૂલી લાગતી વાતો એ વખતની જાહોજલાલીમાં સામેલ હતી. જેમ કે સ્કૂલેથી છૂટતી વેળા રોડ ક્રોસ કરીને સામે જ બેસતી મકાઈવાળી બેનની પાસે મકાઈ સિલેક્ટ કરીને ( એ વખતે તો અમેરિકન મકાઈ જેવી કોઈ મકાઈનું અસ્તિત્વ જ નહોતું.) આપણે ફૂલ દાણા ભરેલો ડોડો પસંદ કરીને સ્પેશિયલ આપણી સ્ટાઇલમાં શેકાવવાની, ઉપર લીંબુ મરચું ધધડાવવાનું ને મસ્તીમાં એ ખાતાં ખાતાં આપણી બસના સ્ટોપ સુધી બહેનપણીઓ સાથે ગપાટા મારતાં ચાલ્યુ જવાનું. એ એક મકાઈ એ વખતે અધધધ લાગતી, જ્યારે આજે હું મારા દીકરાને એ ઘરમાં જ એ મકાઈના દાણાની જાતજાતની વાનગીઓ બનાવીને ખવડાવું છું તો પણ પેલી માંડ અઠવાડિયે એક વાર ખાધેલા ડોડાં જેવી ભવ્યતાની ફિલ નથી આવતી. એનું કારણ એ સમયે આપણે બાળક હતા. કોઈ જવાબદારી નહિ. મસ્તીમાં મસ્ત. મકાઈ ખાવાથી આ થાય, તે થાય, આ ખવાય તે ન ખવાય એવી કોઈ જ સમજ નહિ એટલે પાછી ઓર મજા આવે.

અત્યારે આપણે પેરેન્ટ્સ હોઈએ એટલે આપણાં બાળકને શું, ક્યારે,કેટલું ખવડાવવુંની વાતો મગજમાં સતત જ રહેતી હોય.આપણી પ્રાયોરિટી એમના ફૂડ તરફ વધુ હોય. આવી તો અનેકો વાત,સગવડો યાદ આવે કે જે મારા બાળપણમાં મને નહોતી મળી પણ મારા સંતાનને હું આરામથી આપી શકું છું . દરેક મા બાપનું તો સપનું જ એ હોય કે, ‘ અમને નથી મળ્યું એ બધું અમારા સંતાનને આપીશું.’ આ બધા છતાં કોઈને પોતાના બાળપણથી કોઈ ફરિયાદ તો નથી જ હોતી.
દરેક અમીર- ગરીબ બાળપણ ભવિષ્યમાં ખોલીને જોવા પોતાની ગઠરીમાં ઘણાં સંસ્મરણોની મસ્તી ભેગી કરી જ લે છે.

કોઈ બાળકની એક સારી યાદનો હિસ્સો બની રહેવું એ મારી સૌપ્રથમ ચોઇસ રહી છે. દરેક બાળપણ ભવ્ય હો એવી ઈચ્છા સાથે અત્યારે તો વિરમું. આપનાં બાળપણના સુંદર સ્મરણો શેર કરશો તો મને ય વાંચવાની મોજ પડશે.

(અમુક બાળપણ અપવાદ હોય છે એ સ્વીકારું છું)

• સ્નેહા પટેલ.

When we were young, we didn’t have many facilities like today, but we have never heard of any complaint from that childhood.

At that time, there were no facilities like today, so other things that seem trivial now were included in the excitement of that time. Like crossing the road after school and selecting corn from the corn cart sitting in front (there was no such thing as American corn at that time). Walking to our bus stop after eating and chatting with my sisters. That one corn seemed half-baked at that time, when today I feed it to my son by making various dishes from that corn grain at home, even then, it does not feel as grand as the doda eaten once a week. The reason is that we were children at that time. No responsibility. Good fun. By eating corn, there is no sense that this will happen, that will happen, this will be eaten or not eaten, so it will be fun again.

As we are parents, what, when and how much to feed our children are constantly in our minds. Our priority should be more towards their food. If it comes, I remember many things and facilities that I did not get in my childhood but I can comfortably give them to my children. The dream of every mother and father is that, ‘We will give everything that we did not get to our children.’ Despite all this, no one has any complaints from his childhood.
Every rich and poor childhood gathers a lot of fun memories in its bundle to open in the future.

Being a part of a good memory of a child has always been my first choice. Pause for now, wishing every childhood a glorious one. If you share your beautiful childhood memories, I will be happy to read them.

• Sneha Patel.

(I admit that some childhoods are exceptions)

جب ہم چھوٹے تھے تو ہمارے پاس آج جیسی بہت سی سہولتیں نہیں تھیں لیکن ہم نے اس بچپن سے کبھی کوئی شکایت نہیں سنی۔

اس زمانے میں آج جیسی سہولتیں نہیں تھیں اس لیے دیگر چیزیں جو اب معمولی لگتی ہیں وہ اس وقت کے جوش میں شامل تھیں۔ جیسے اسکول کے بعد سڑک پار کرنا اور سامنے بیٹھی کارن کارٹ سے مکئی چننا (اس زمانے میں امریکن کارن نام کی کوئی چیز نہیں تھی) کھانا کھانے کے بعد پیدل ہمارے بس اسٹاپ پر جانا اور بہنوں کے ساتھ گپ شپ کرنا۔ وہ ایک مکئی اُس وقت آدھی پکی ہوئی لگتی تھی، جب آج میں گھر میں اس مکئی کے دانے سے طرح طرح کے پکوان بنا کر اپنے بیٹے کو کھلاتا ہوں، تب بھی اتنا بڑا نہیں لگتا جتنا ہفتے میں ایک بار کھایا جانے والا ڈوڈا۔ وجہ یہ ہے کہ ہم اس وقت بچے تھے۔ کوئی ذمہ داری نہیں۔ اچھا مذاق. مکئی کھانے سے یہ احساس نہیں ہوتا کہ یہ ہوگا، یہ ہوگا، یہ کھایا جائے گا یا نہیں کھایا جائے گا، تو پھر مزہ آئے گا۔

ہم والدین ہونے کے ناطے اپنے بچوں کو کیا، کب اور کتنا کھانا کھلانا ہے یہ ذہن میں مسلسل ہوتا ہے کہ ہماری ترجیح ان کے کھانے کی طرف زیادہ ہونی چاہیے۔ اگر آتا ہے تو مجھے بہت سی چیزیں اور سہولتیں یاد آتی ہیں جو مجھے بچپن میں نہیں ملتی تھیں لیکن میں آرام سے اپنے بچوں کو دے سکتا ہوں۔ ہر ماں اور باپ کا خواب ہوتا ہے کہ ‘ہم وہ سب کچھ دیں گے جو ہمیں اپنے بچوں کو نہیں ملا’۔ اس سب کے باوجود بچپن سے کسی کو کوئی شکایت نہیں ہے۔
ہر امیر اور غریب کا بچپن مستقبل میں کھلنے کے لیے اپنے بنڈل میں بہت سی پرلطف یادیں جمع کرتا ہے۔

بچے کی اچھی یادداشت کا حصہ بننا ہمیشہ میری پہلی پسند رہا ہے۔ فی الحال توقف کریں، ہر بچپن کے شاندار ہونے کی خواہش کریں۔ اگر آپ اپنے بچپن کی خوبصورت یادیں شیئر کریں تو مجھے انہیں پڑھ کر خوشی ہوگی۔

• سنیہا پٹیل۔

(میں تسلیم کرتا ہوں کہ کچھ بچپن مستثنیات ہیں)

ਜਦੋਂ ਅਸੀਂ ਛੋਟੇ ਸਾਂ, ਸਾਡੇ ਕੋਲ ਅੱਜ ਵਰਗੀਆਂ ਸਹੂਲਤਾਂ ਨਹੀਂ ਸਨ, ਪਰ ਅਸੀਂ ਬਚਪਨ ਤੋਂ ਕਦੇ ਕੋਈ ਸ਼ਿਕਾਇਤ ਨਹੀਂ ਸੁਣੀ।

ਉਸ ਸਮੇਂ ਅੱਜ ਵਰਗੀਆਂ ਸਹੂਲਤਾਂ ਨਹੀਂ ਸਨ, ਇਸ ਲਈ ਹੋਰ ਚੀਜ਼ਾਂ ਜੋ ਹੁਣ ਮਾਮੂਲੀ ਜਾਪਦੀਆਂ ਹਨ, ਉਸ ਸਮੇਂ ਦੇ ਉਤਸ਼ਾਹ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਸਨ। ਜਿਵੇਂ ਸਕੂਲ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸੜਕ ਪਾਰ ਕਰਨਾ ਅਤੇ ਸਾਹਮਣੇ ਬੈਠੇ ਮੱਕੀ ਦੇ ਗੱਡੇ ਵਿੱਚੋਂ ਮੱਕੀ ਦੀ ਚੋਣ ਕਰਨੀ (ਉਸ ਵੇਲੇ ਅਮਰੀਕਨ ਮੱਕੀ ਵਰਗੀ ਕੋਈ ਚੀਜ਼ ਨਹੀਂ ਸੀ) ਖਾਣਾ ਖਾਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਅਤੇ ਆਪਣੀਆਂ ਭੈਣਾਂ ਨਾਲ ਗੱਲਾਂ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸਾਡੇ ਬੱਸ ਸਟਾਪ ਵੱਲ ਤੁਰ ਪਏ। ਉਹ ਇੱਕ ਮੱਕੀ ਉਸ ਸਮੇਂ ਅੱਧੀ ਪੱਕੀ ਜਾਪਦੀ ਸੀ, ਜਦੋਂ ਅੱਜ ਮੈਂ ਘਰ ਵਿੱਚ ਉਸ ਮੱਕੀ ਦੇ ਦਾਣੇ ਤੋਂ ਕਈ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪਕਵਾਨ ਬਣਾ ਕੇ ਆਪਣੇ ਪੁੱਤਰ ਨੂੰ ਖੁਆਉਂਦਾ ਹਾਂ, ਤਾਂ ਵੀ ਹਫ਼ਤੇ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਵਾਰ ਖਾਣ ਵਾਲੇ ਡੋਡੇ ਵਾਂਗ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਨਹੀਂ ਲੱਗਦਾ। ਕਾਰਨ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਅਸੀਂ ਉਸ ਸਮੇਂ ਬੱਚੇ ਸੀ। ਕੋਈ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਨਹੀਂ। ਚੰਗਾ ਮਜ਼ੇਦਾਰ. ਮੱਕੀ ਖਾਣ ਨਾਲ ਕੋਈ ਸਮਝ ਨਹੀਂ ਆਉਂਦੀ ਕਿ ਇਹ ਹੋਵੇਗਾ, ਇਹ ਹੋਵੇਗਾ, ਇਹ ਖਾਧਾ ਜਾਵੇਗਾ ਜਾਂ ਨਹੀਂ ਖਾਧਾ ਜਾਵੇਗਾ, ਇਸ ਲਈ ਇਹ ਫਿਰ ਮਜ਼ੇਦਾਰ ਹੋਵੇਗਾ।

ਅਸੀਂ ਮਾਤਾ-ਪਿਤਾ ਹੋਣ ਦੇ ਨਾਤੇ ਆਪਣੇ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਕੀ, ਕਦੋਂ ਅਤੇ ਕਿੰਨਾ ਖਾਣਾ ਖੁਆਉਣਾ ਹੈ, ਇਸ ਬਾਰੇ ਸਾਡੇ ਦਿਮਾਗ ਵਿਚ ਲਗਾਤਾਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।ਸਾਡੀ ਤਰਜੀਹ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਭੋਜਨ ਵੱਲ ਜ਼ਿਆਦਾ ਹੋਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ। ਜੇਕਰ ਗੱਲ ਆਉਂਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਮੈਨੂੰ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਅਤੇ ਸਹੂਲਤਾਂ ਯਾਦ ਹਨ ਜੋ ਮੈਨੂੰ ਬਚਪਨ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ ਮਿਲੀਆਂ ਸਨ ਪਰ ਮੈਂ ਆਪਣੇ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਆਰਾਮ ਨਾਲ ਦੇ ਸਕਦਾ ਹਾਂ। ਹਰ ਮਾਂ-ਬਾਪ ਦਾ ਸੁਪਨਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ‘ਅਸੀਂ ਉਹ ਸਭ ਕੁਝ ਦੇਵਾਂਗੇ ਜੋ ਸਾਡੇ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਨਹੀਂ ਮਿਲਿਆ।’ ਇਸ ਸਭ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਉਸ ਦੇ ਬਚਪਨ ਤੋਂ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਕੋਈ ਸ਼ਿਕਾਇਤ ਨਹੀਂ ਹੈ।
ਹਰ ਅਮੀਰ ਅਤੇ ਗਰੀਬ ਬਚਪਨ ਭਵਿੱਖ ਵਿੱਚ ਖੋਲ੍ਹਣ ਲਈ ਆਪਣੇ ਬੰਡਲ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਮਜ਼ੇਦਾਰ ਯਾਦਾਂ ਨੂੰ ਇਕੱਠਾ ਕਰਦਾ ਹੈ।

ਬੱਚੇ ਦੀ ਚੰਗੀ ਯਾਦਦਾਸ਼ਤ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਬਣਨਾ ਹਮੇਸ਼ਾ ਮੇਰੀ ਪਹਿਲੀ ਪਸੰਦ ਰਹੀ ਹੈ। ਹੁਣ ਲਈ ਰੁਕੋ, ਹਰ ਬਚਪਨ ਨੂੰ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਬਣਾਉਣ ਦੀ ਕਾਮਨਾ ਕਰੋ। ਜੇ ਤੁਸੀਂ ਆਪਣੀਆਂ ਖੂਬਸੂਰਤ ਬਚਪਨ ਦੀਆਂ ਯਾਦਾਂ ਸਾਂਝੀਆਂ ਕਰੋ, ਤਾਂ ਮੈਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹ ਕੇ ਖੁਸ਼ੀ ਹੋਵੇਗੀ।

(ਮੈਂ ਮੰਨਦਾ ਹਾਂ ਕਿ ਕੁਝ ਬਚਪਨ ਅਪਵਾਦ ਹਨ)

• ਸਨੇਹਾ ਪਟੇਲ।

Quand nous étions jeunes, nous n’avions pas beaucoup d’installations comme aujourd’hui, mais nous n’avons jamais entendu de plainte de cette enfance.

À cette époque, il n’y avait pas d’installations comme aujourd’hui, donc d’autres choses qui semblent anodines maintenant ont été incluses dans l’excitation de cette époque. Comme traverser la route après l’école et sélectionner du maïs dans le chariot de maïs assis devant (il n’y avait pas de maïs américain à cette époque) Marcher jusqu’à notre arrêt de bus après avoir mangé et discuté avec mes sœurs. Ce maïs semblait à moitié cuit à l’époque, alors qu’aujourd’hui je le donne à manger à mon fils en préparant divers plats à partir de ce grain de maïs à la maison, même alors, il ne se sent pas aussi grand que le doda mangé une fois par semaine. La raison en est que nous étions enfants à cette époque. Aucune responsabilité. Bon amusement. En mangeant du maïs, il n’y a aucun sens que cela arrivera, cela arrivera, cela sera mangé ou pas mangé, donc ce sera à nouveau amusant.

En tant que parents, quoi, quand et combien nourrir nos enfants sont constamment dans nos têtes, notre priorité devrait être davantage vers leur alimentation. Si cela vient, je me souviens de beaucoup de choses et d’installations que je n’ai pas eues dans mon enfance mais je peux confortablement les donner à mes enfants. Le rêve de chaque mère et de chaque père est que ‘Nous donnerons tout ce que nous n’avons pas obtenu à nos enfants.’ Malgré tout cela, personne ne se plaint de son enfance.
Chaque enfance riche et pauvre rassemble beaucoup de souvenirs amusants dans son paquet à ouvrir dans le futur.

Faire partie d’un bon souvenir d’enfant a toujours été mon premier choix. Faites une pause pour l’instant, en souhaitant à chaque enfance une enfance glorieuse. Si vous partagez vos beaux souvenirs d’enfance, je serai heureuse de les lire.

(j’avoue que certaines enfances sont des exceptions)
-Sneha Patel.

आम्ही लहान होतो तेव्हा आमच्याकडे आजच्यासारख्या फारशा सुविधा नव्हत्या, पण त्या लहानपणापासून आम्ही कधीच तक्रार ऐकली नाही.

त्या काळी आजच्या सारख्या सुविधा नव्हत्या त्यामुळे आता क्षुल्लक वाटणाऱ्या इतर गोष्टींचा त्यावेळच्या जल्लोषात समावेश होता. जसे शाळा सुटल्यावर रस्ता ओलांडणे आणि समोर बसलेल्या कॉर्नच्या गाड्यातून कॉर्न निवडणे (त्यावेळी अमेरिकन कॉर्न असे काही नव्हते) जेवण करून आमच्या बस स्टॉपवर चालत माझ्या बहिणींशी गप्पा मारणे. तो एक कणीस त्याकाळी अर्धवट भाजलेला दिसत होता, आज जेव्हा मी माझ्या मुलाला त्या दाण्यापासून निरनिराळे पदार्थ घरी बनवून खाऊ घालतो, तेव्हाही आठवड्यातून एकदा खाल्लेल्या दोडाइतका भव्य वाटत नाही. त्याचं कारण म्हणजे त्यावेळी आम्ही मुलं होतो. जबाबदारी नाही. चांगली मजा. कणीस खाल्ल्याने, हे होईल, ते होईल, हे खाल्लेले असेल की नाही खाल्‍याचे भान नसते, त्यामुळे पुन्हा मजा येईल.

आपण पालक आहोत म्हणून आपल्या मुलांना काय, कधी आणि किती खायला द्यायचे हे सतत आपल्या मनात असते.आपले प्राधान्य त्यांच्या खाण्याकडे जास्त असायला हवे. ती आली तर मला लहानपणी न मिळालेल्या अनेक गोष्टी आणि सुविधा आठवतात पण त्या मी माझ्या मुलांना आरामात देऊ शकतो. प्रत्येक आई आणि वडिलांचे स्वप्न असते की, ‘जे काही मिळाले नाही ते आम्ही आमच्या मुलांना देऊ.’ इतकं सगळं असूनही त्याच्या लहानपणापासून कोणाचीही तक्रार नाही.
प्रत्येक श्रीमंत आणि गरीब बालपण भविष्यात उघडण्यासाठी त्याच्या बंडलमध्ये खूप मजेदार आठवणी गोळा करते.

मुलाच्या चांगल्या स्मरणशक्तीचा एक भाग असणे ही माझी नेहमीच पहिली पसंती राहिली आहे. आत्ता थांबा, प्रत्येक बालपण गौरवशाली जावो या शुभेच्छा. जर तुम्ही तुमच्या बालपणीच्या सुंदर आठवणी शेअर केल्या तर त्या वाचून मला आनंद होईल.

• स्नेहा पटेल.

(मी कबूल करतो की काही बालपण अपवाद आहेत)

जब हम छोटे थे तो हमारे पास आज की तरह इतनी सुविधाएं नहीं थीं, लेकिन हमने उस बचपन से कभी कोई शिकायत नहीं सुनी।

उस समय आज जैसी सुविधाएं नहीं थीं, इसलिए अन्य चीजें जो अब तुच्छ लगती हैं, उस समय के उत्साह में शामिल हो गईं। जैसे स्कूल के बाद सड़क पार करना और सामने बैठे मकई गाड़ी से मकई चुनना (उस समय अमेरिकी मकई जैसी कोई चीज नहीं थी)। खाने के बाद हमारे बस स्टॉप तक चलना और अपनी बहनों के साथ बातचीत करना। वह एक मकई उस समय आधा पका हुआ लगता था, आज जब मैं घर पर उस मकई के दाने से विभिन्न व्यंजन बनाकर अपने बेटे को खिलाता हूँ, तब भी यह उतना भव्य नहीं लगता जितना कि सप्ताह में एक बार डोडा खाया जाता है। कारण यह है कि हम उस समय बच्चे थे। कोई जिम्मेदारी नहीं। अच्छा मज़ाक। मकई खाने से कोई मतलब नहीं है कि ऐसा होगा, ऐसा होगा, यह खाया जाएगा या नहीं खाया जाएगा, इसलिए यह फिर से मजेदार होगा।

हम माता-पिता होने के नाते अपने बच्चों को क्या, कब और कितना खिलाना है, यह लगातार हमारे दिमाग में रहता है।हमारी प्राथमिकता उनके भोजन के प्रति अधिक होनी चाहिए। अगर आती है तो मुझे बहुत सी चीजें और सुविधाएं याद आती हैं जो मुझे बचपन में नहीं मिलीं लेकिन मैं आराम से अपने बच्चों को दे सकता हूं। हर मां-बाप का सपना होता है कि, ‘हम वह सब कुछ देंगे जो हमें अपने बच्चों को नहीं मिला।’ इन सबके बावजूद बचपन से किसी को कोई शिकायत नहीं है।
हर अमीर और गरीब बचपन भविष्य में खोलने के लिए ढेर सारी मजेदार यादें अपने बंडल में समेट लेता है।

एक बच्चे की अच्छी याददाश्त का हिस्सा बनना हमेशा से मेरी पहली पसंद रहा है। अभी के लिए रुकें, हर बचपन के शानदार होने की कामना करते हुए। अगर आप अपने बचपन की खूबसूरत यादें साझा करते हैं, तो मुझे उन्हें पढ़कर खुशी होगी।

(मैं मानता हूं कि कुछ बचपन अपवाद हैं)

• स्नेहा पटेल

Happy bhavsar death

Happy Bhavsar Death: Apart from lung cancer, Happy Bhavsar died due to a rare disease. The organ of a person with this disease has cancer, the organ starts to look like plastic. That is, it gradually becomes lifeless. Due to which Happy Bhavsar could not survive despite having early stage cancer.

વિષચક્ર

‘બીક અને સાવચેતી’ વચ્ચે ‘અહમ અને ગર્વ’ જેવી જ એક પતલી રેખા હોય છે.

આજના જીવનમાં સ્વાસ્થ્ય, તંદુરસ્તી માટે લોકો ખૂબ જ સાવચેત રહેતા થઈ ગયા છે. અવરનેસ ખૂબ વધી છે પણ સામે પક્ષે બેફામ અભિવ્યક્તિના પ્લેટફોર્મ પણ ઢગલો વધી ગયાં છે. આખી દુનિયાએ જાણે ઠેર ઠેર માહિતી કુરિયર કરવાનું કામ નિસ્વાર્થભાવે માથે લઈ લીધું છે. દરેક ફોન ધારક જાણતાં અજાણતા દિવસનો સરેરાશ કલાક આવા કાર્ય માટે દાનમાં આપે જ છે અને એમની જાણ બહાર એમના મગજની રેમ અનેક અધૂરી, અધકચરી, ખોટી માહિતીઓથી full કરતો રહેતો હોય છે.

દરેક જણને આજે સ્માર્ટ અને જ્ઞાની દેખાવું છે અને એનો હાથવગો ઉપાય ગૂગલ અને લોકોને યેનકેન પ્રકારેણ નેટ પર વ્યસ્ત રાખતી જાત જાતની સમાચારોની વેબસાઇટ્સ, વિડિયો,એપ્સ વગેરે છે. Mind fresh કરવા ખોલેલો મોબાઈલ અજાણતા જ લોકોના જરૂરી કામના ઢગલો કલાકો ખાઈ જાય છે ને પરિણામે એ અધૂરા કામ stress આપી જાય છે એની ખબર વપરાશકર્તાને ખૂબ મોડી પડે છે.

વળી, આ બધા ઉપરાંત મગજને સ્પીડ, અપડેટ,ડાઉનલોડ, એકધારી માહિતીની તલબ લાગ્યા કરવી અને એ માટે મોબાઇલનું વ્યસન થતું જાય છે એ નફામાં. આજે દરેક વ્યક્તિ લેખક છે,દરેક વ્યક્તિ ડોકટર છે,દરેક વ્યક્તિ બિઝનેસમેન સોરી…enterprenour છે,દરેક વ્યક્તિ ફોટોગ્રાફર છે, દરેક વ્યક્તિ ગાયક છે…દરેક વ્યક્તિ બધું જ છે પણ હકીકતે તો એ માહિતીના ઓવરલોડથી થાકેલા મગજથી અધિક કશું જ નથી.

લેખની શરૂઆત જે વાક્યથી કરી કે, ‘ બીક અને સાવચેતી વચ્ચે બહુ પાતળી રેખા છે.’ એની પર પાછી આવું તો સાવચેતીની ઈચ્છા ઉપર આવી હાથવગી, અધકચરી, અણધડ માહિતીઓનો રંગ ચડતો જાય છે અને છેલ્લે શું સાચું, શું ખોટું એ આપણે નક્કી નથી કરી શકતા. પરિણામે માથું પકડીને, થાકેલી નજરથી એ બધી માહિતીઓનો છપ્પનભોગ નિહાળતા નિહાળતા આપણી વિચારશક્તિ પણ થાકી જાય છે. કયો રસ્તો પકડવો ને શું કરવું…શું ના કરવું એવો કોઈ જ નિર્ણય લઇ શકાતો નથી. પરિણામ….આપણી સાવચેતી અંતે બીકમાં ફેરવાઈ જાય છે.

તો આ છે આખું વિષચક્ર જેનાથી બચવાનો ઉપાય શોધવા પાછા ગૂગલમાં તો ના જ જતા પ્લીઝ..

– સ્નેહા પટેલ

A vicious cycle
There is a fine line between ‘fear and caution’ just like ‘ego and pride’.

In today’s life, people have become very careful about health and fitness. Our awareness has increased, but on the other hand, the platforms for unbridled expression have also increased. The whole world has selflessly taken up the task of couriering information everywhere. Every phone holder knowingly and unknowingly donates an average hour of the day for such work and without their knowledge, their brain RAM is filled with many incomplete, incomplete, wrong information.

Everyone today wants to look smart and knowledgeable and the handy solution is Google and various news websites, videos, apps etc. that keep people busy on the net like Yenken. The mobile phone opened to freshen the mind unknowingly consumes hours of people’s necessary work and as a result, the unfinished work gives stress to the user, it is very late.

Also, in addition to all this, the brain needs speed, updates, downloads, uniform information and for that, the mobile becomes addicted to the profit. Today everyone is a writer, everyone is a doctor, everyone is a businessman sorry…entrepreneur, everyone is a photographer, everyone is a singer…everyone is everything but in reality nothing more than a brain tired of information overload.

The article started with the phrase, ‘There is a very thin line between fear and caution’. If we come back to it, the desire for caution is overshadowed by such sloppy, clumsy, crude information and finally we cannot decide what is right and what is wrong. . As a result, holding our heads, looking at all that information with tired eyes, our thinking power also gets tired. No decision can be taken as to which path to take and what to do…what not to do. The result….our caution eventually turns to fear.

So this is the whole vicious cycle from which please don’t go back to Google to find a solution.

– Sneha Patel

Bhupindarji- we love u.

‘ કંકુના સૂરજ આથમ્યા ! ‘
ગરવા ગાયક ભુપિંદરસિંગની વિદાય :
—*—

ભુપિન્દરજીએ ગઈ કાલે 82 વર્ષની ઉમરે આખરી અલવિદા કહીને કરોડો હિંદી ફિલ્મ-સંગીત ચાહકો /હિંદી-ઉર્દૂ ગઝલ ચાહકો ઉપરાંત ગુજરાતી સુગમ-સંગીતનાય હજ્જારો ચાહકો/ભાવકો /શ્રોતાઓની આંખોને ભીંજવી દીધી.
1940 માં અમૃતસરમાં જન્મેલા ભુપિન્દરજીએ ગાયન /વાદનમાં કારકિર્દી બનાવવાના સપનાં યુવાન આંખોમાં આંજીને કલાનગરી, મોહમયી મુંબઈ નગરીમાં આવીને ધીમે પણ મક્કમ પગલે સાંગીતિક કારકિર્દીનો પ્રારંભ કર્યો ગિટાર વાદન દ્વારા. दम मारो दम, सागर किनारे જેવાં આર. ડી.બર્મનનાં સંગીત નિર્દેશિત સંખ્યાબંધ ગીતોમાં ગિટારનો જાદુ પાથરનાર ભુપિન્દરજીનો સ્વર હિંદી ફિલ્મ ક્ષેત્રે સૌ પ્રથમ સંભળાયો ચેતન આનંદની 1962 ની પ્રથમ હિંદી યુદ્ધફિલ્મ हकीकत માં.
સત્વશીલ સંગીત – નિર્દેશક મદન મોહને हकीकत ફિલ્મમાં कैफी आझमी લિખિત એક ભાવવાહી ગીત 4 ગાયકો પાસે ગવડાવ્યું, જે પૈકી 3 તો એ સમયે ટોચ પર હતા. રફી સાહેબ, તલત મહેમૂદ અને મન્નાડે. આ ત્રણેય દિગ્ગજ ગાયકો સાથે એક ચોથો સ્વર હતો એક નવયુવાન ગિટારિસ્ટ અને સુંવાળા સ્વરના માલિક ભુપિન્દરનો. જેનો એક અંતરો ભુપેન્દ્રના સ્વરમાં સંભળાયો એ, અદ્ભુત ગીત : हो के मजबूर, मुझे उस ने भूलाया होगा. આ ફિલ્મ हकीकत માં ફૌજી જવાનની એક નાનકડી ભૂમિકામાં પણ દ્રષ્ટિગોચર થાય છે ભુપિન્દરજી. રસપ્રદ ‘ હકીકત’ એ છે કે ફિલ્મ हकीकत માં ભુપિન્દરજી આ ગીતનો જે અંતરો પડદા પર ગાય છે એ એમના ખુદના નહીં, રફીસાહેબના સ્વરમાં છે.
પછી તો પંચમના પિતા સચિન’દાએ ज्वेल थीफ ફિલ્મનાં होठो पे ऐसी बात ગીતમાં ओ… शालु ! એવો લહેકો ભુપેન્દ્ર પાસે કરાવડાવીને એક ગીત બાદમાં किशोर कुमार સાથે प्रेम पूजारी માં ગવડાવ્યું : यारो, निलाम करो सुस्ती, हम से उधार मिलो मस्ती !
— ચેતન આનંદે જ બાદમાં 1967 ની પોતાની ફિલ્મ आखरी खत માં ‘ ક્લબ સિંગર’ ની ભૂમિકા આપીને ખય્યામે સ્વરાંકિત કરેલ, કૈફી આઝમીએ લખેલ ગીત એમના જ સ્વરમાં અને પડદા પર હાથમાં ગિટાર સાથે ગવડાવ્યું નીચેનું ગીત :
” रुत जवां जवां रात मेहरबां..”
પછી તો Rest is history. આર. ડી. બર્મન /મદન મોહન /ભપ્પી લાહીરી/લક્ષ્મી-પ્યારે જેવા સુજ્ઞ /સ્થાપિત સંગીત નિર્દેશકોએ ભુપિન્દરના સ્વર અને સૂરની અનન્યતા પારખીને અઢળક મીઠડાં ગીતો ભુપિન્દર પાસે ગવડાવીને આપણી કર્ણેન્દ્રીયને સમૃદ્ધ કરી, સભર કરી.
લતાજી, આશાજી, રૂના લૈલા, અનુરાધા પૌડવાલ જેવા નમણા નારીસ્વરો સાથે સંગત કરીને ભુપેન્દ્રજીએ કેટલાંક મીઠડાં યુગલગીતો થકી પણ આપણને ન્યાલ કર્યા. થોડાક ગમતીલાં ગીતોને યાદ કરીએ તો –
— दिल ढूंढता है..
— बोले रे सुरीली बोलीयां..
— मेरे घर आना, जिंदगी…
— किसी नजर को तेरा इंतजार..
— बीती ना बीताइ रैना..
—एक अकेला इस शहर में..
— सैया बीना घर सूना…
— दुग्गी पे दुग्गी हो..
— करोगे याद तो..
— कभी किसी को मुकम्मिल जहां..
— ફિલ્મોમાં ગાયનની સાથોસાથ ભુપિન્દરજીએ મિતાલી સાથે મળીને હિંદી /ઉર્દુ ગઝલોનાં કાર્યક્રમો પણ સમાંતરે ચાલુ રાખીને, દેશ /વિદેશોમાં અનેક કોન્સર્ટ્સમાં ગઝલ-ગાયનનાં અવનવા આયામો હાંસલ કર્યા. જગજિત – ચિત્રા અને રાજેન્દ્ર – નીના મહેતાની જેમ ભુપિન્દર – મિતાલીની સ્વરબેલડીએ પણ લોકપ્રિયતાના શિખરે પહોંચીને ગઝલ – ગાયકીને એક અનેરી ઊંચાઈ બક્ષી. આ બેલડીનાં અસંખ્ય આલ્બમ્સ /કેસેટ્સ એનો ‘ બોલતો / ગાતો’ પુરાવો છે.

— ગુજરાતી સુગમ સંગીત અને ભુપિન્દરસિંગ :

ગુજરાતી સુગમ સંગીતને લોકપ્રિય બનાવવામાં બિનગુજરાતી ગાયકો/ગાયિકાઓનું પ્રદાન નોંધપાત્ર રહ્યું છે.લતાજી /આશાજી /ઉષા મંગેશકર /સુમન કલ્યાણપુર /રફીસાહેબ /મુકેશજી /મન્નાડે જેવા પ્રસ્થાપિત કલાકારોથી માંડીને ગીતાદત્ત /કવિતા કૃષ્ણમૂર્તિ /આરતી મુકર્જી /સુધા મલ્હોત્રા /મીનુ પુરુષોત્તમ /હરિહરન /જગજિતસિંગ વગેરે અન્ય અગ્રણી બિન-ગુજરાતી સુગમ કલાકારોની પંગતમાં એક નમણું નામ એટલે ભુપિન્દર /મિતાલીની બેલડી :
— દિગ્ગજ સ્વરકાર સ્વ. અજિત શેઠે ભુપિન્દરના મીઠડા સ્વરમાં ઘણી રચનાઓ ગવડાવી. જેમ કે –
–” ધારો કે એક સાંજ આપણે મળ્યાં અને હળ્યાં.. ( જગદીશ જોષીની રચના )
–” મને આપો ઉછીનું સુખ થોડું..( આ પણ જગદીશ જોષી)
— ” મારી આંખે કંકુના સૂરજ આથમ્યા.. ( રાવજી પટેલની અજરામર રચના)
–” જીવવાની હામ.. ( પુરુષોત્તમ ઉપાધ્યાયનું સ્વરાંકન)
— આ ઉપરાંત દિલીપ ધોળકિયા સ્વરાંકિત ‘ બેફામ’ ની રચના :
‘ એકલા જ આવ્યા મનવા, એકલા જવાનાં (1976 ની ગુજરાતી ફિલ્મ ‘ જાલમસંગ જાડેજા’ માટે )
કવિ નર્મદની રચનાઓને પણ સ્વરદેહ આપનાર ભુપિન્દરે કમલેશ સોનાવાલાની નીચેની રચના ઉદય મજુમદારનાં સ્વરાંકનમાં અજાયબ લહેકાથી ગાઈ છે :
–” જીવનનો મધ્યાહ્ન છતાં સાંજ શોધું છું શાને…”
— મિતાલી મુકર્જી આમ તો બંગાળી છે પરંતુ અડધા ગુજરાતી છે. ભુપિન્દરસિંગ સાથે લગ્નગ્રંથિથી જોડાયાં અગાઉ મિતાલી થોડા વરસો વડોદરામાં વીતાવી ચૂક્યાં છે. તેથી ગુજરાતી ભાષા /સાહિત્ય /સંસ્કૃતિ સાથે મિતાલીનો ઘરોબો ઘાટો અને ઘેરો રહ્યો છે. વડોદરામાં શિક્ષણકાળ દરમ્યાન મિતાલીએ આકાશવાણી અમદાવાદ – વડોદરા અને અને દુરદર્શન ઉપર ઘણી ગુજરાતી રચનાઓ પ્રસ્તુત કરેલ છે.
મિતાલીજીએ ગાયેલ કેટલીક ગુજરાતી રચનાઓ જોઈએ તો –
— “મને મારગે મળ્યા’તા શ્યામ..” (હરીન્દ્ર દવેની રચના અને રસિકલાલ ભોજકનું સ્વરાંકન)
— ” કોયલ ઉડી રે ગઈ.. ( અવિનાશ વ્યાસ)
–” ચૂડી ને ચાંદલો.. ( અવિનાશ વ્યાસ)
ઉપરાંત, સુખ્યાત સ્વરકાર બેલડી શ્યામલ – સૌમિલનાં સ્વરાંકનથી મઢેલી અને એમનાં આલ્બમ ‘ હસ્તાક્ષર ‘ માં સમાવિષ્ટ રચનાઓ પૈકી કવિશ્રી માધવ રામાનુજની નીચેની બે રચનાઓ નોંધપાત્ર છે, જેને સ્વર સાંપડ્યો ભુપિન્દરસિંગ અને મિતાલીજી-બંનેનો.
— ” પાસ પાસે તોય કેટલા જોજન દૂરનો આપણો વાસ..”
અને –
— ” ગોકુળમાં કો’કવાર આવો તો શ્યામ, હવે રાધાને મુખ ના બતાવશો..”
–*–
ગુજરાતી સુગમ સંગીત અને સ્વરકારો વિશે વાત કરતાં ભુપિન્દરસિંગ સુશ્રી નંદિની ત્રિવેદી સાથેની મુલાકાતમાં જણાવે છે :
— ” ગુજરાતી ગીતોમાં ગુજરાતની સંસ્કૃતિનો સંસ્પર્શ બરાબર અનુભવાય છે. હિંદી સ્વરકારોની તુલનાએ ગુજરાતી સ્વરકારો જૂદા કોર્ડઝ્ પ્રયોજે છે. એમની સિમ્ફની અલગ હોય છે. મારી દ્રષ્ટિએ ગુજરાતી સંગીત મોર્ડન થઈ રહ્યું છે. મેં અજિત શેઠ, ગૌરાંગ વ્યાસ, શ્યામલ-સૌમિલ તથા અન્ય કેટલાક જાણીતા સંગીતકારોનાં સ્વરાંકનો ગાયાં છે. ગુજરાતી સંગીતકારો મૈત્રીભાવ રાખે છે… ઉદય મઝુમદાર ઇન્કિલાબી કમ્પોઝર છે. એ ઘણા પ્રયોગો કરે છે. મારી દ્રષ્ટિએ સ્વરકારે ખુલ્લા હ્રદયથી સંગીત સર્જન કરવું જોઈએ. ઉદય એ કરી શકે છે.. “
— આમ, ગુજરાતી કાવ્ય-સંગીત પ્રત્યે વિશિષ્ટ લગાવ અને લાગણી ધરાવનાર ભુપિન્દરનો ઘૂંટાયેલો, કેળવાયેલો સ્વર ગુજરાતી કાવ્યોને પણ સાંપડ્યો અને ગુજરાતી કાવ્ય – સંગીત વધુ રળિયાત બન્યું,વધુ સમૃદ્ધ અને સદ્ધર બન્યું.

• ‘મારી આંખે કંકુના સૂરજ..’
  કે
  — ‘ધારો કે એક સાંજ આપણે મળ્યાં’
  કે
  — ‘ મને આપો ઉછીનું સુખ થોડું ‘ જેવી ભુપિન્દરે ગાયેલ રચનાઓ વિના ગુજરાતી સંગીતનો કાર્યક્રમ અધુરો લાગે.
  ગુજરાતી ભક્તિ-સંગીત કે પ્રાર્થનાસભાનાં કોઈ કાર્યક્રમમાં ભુપિન્દરે ગાયેલ ‘ બેફામ’ની રચના ‘ એકલાં જ આવ્યા મનવા ‘ પ્રસ્તુત ન થઈ હોય એવું ભાગ્યે જ બને.
  –*–
  मेरी आवाज ही पहचान है, गर याद रहे જેવી गुलज़ार લિખિત કાળજયી રચના ભુપિન્દરે જેમની સાથે ગાઈ એ સ્વરકોકિલા લતાજીએ પણ તાજેતરમાં વિદાય લીધી અને એમની સાથે બાકી રહી ગયેલ તે ‘ સહગાન’ પૂરું કરવા ભુપિંદરસિંગ પણ લતાજીને મળવા જાણે કે દોડી ગયા. લતાજી અને ભુપિન્દરજી જેવા સ્વરસાધકો ભલે સ્થુળદેહે આપણી વચ્ચે નથી પણ સ્વરદેહે તો ઉપસ્થિત હશે જ, રહેશે જ આપણી આસપાસ ને આપણા ગયા પછી પણ, યુગો સુધી.
  –અંતમાં, આપણે સૌ ભુપિન્દરના સ્વર ચાહકો પણ એ રચનાના શબ્દો સાથે ભુપિન્દરના એ ઘેઘૂર સ્વરને સ્મરીને એમની સ્વરચેતનાને ભાવપૂર્વક વંદીએ :
• ” એકલાં જ આવ્યા, મનવા ! એકલાં જવાનાં,
  સાથી વિના, સંગી વિના,
  એકલાં જવાનાં.
  — આપણે એકલા ને કિરતાર એકલો,
  એકલા જીવોને એનો આધાર એકલો.
  એકલા રહીએ ભલે,એકલા સહીએ ભલે,
  એકલા રહીને બેલી થાઓ રે બધાનાં,
  એકલાં જવાનાં, એકલાં જવાનાં “
  — नमस्कार :
  -R. P. Joshi : Rajkot :19 /07/22

Name bahu game chhe

ઓસ્ટ્રેલિયાથી પ્રકાશિત એક માત્ર ગુજરાતી અખબાર ‘નમસ્તે ગુજરાત’અખબારમાં છેલ્લાં 4 વર્ષથી અવિરત ચાલતી મારી કોલમનો જૂન2022 નો લેખ.

એક તમારું નામ બહુ ગમે છે મને…

કોલેજની પરિક્ષાઓ નજીક આવી રહી છે.હું વાંચુ છું એના કરતાં થોથાં ઉથલાવી માત્ર રહી છું, કહેવું કદાચ વધુ યોગ્ય રહેશે.

યુનિવર્સિટીની આ છેલ્લી પરીક્ષાઓ..તું છેલ્લાં બે વર્ષથી ‘એટીકેટી’નો ભમરડો ફેરવતો ફેરવતો આખરે આજે મારી સાથે આવીને ઉભો છું..મારી જોડે ગાળવા મળતા આ બે વર્ષની તારી લાલચ હું સમજી શકું છું..પણ હવે આના પછી આપણા જીવનની પરીક્ષાઓ ચાલુ થશે.તો હવેથી બધી પરીક્ષાઓમાં પાસ થવાની ટેવ પાડ્યે જ છૂટકો..એમાં એટીકેટી જેવો કોઇ શબ્દ નથી એ હવે તારે સમજવાનું રહેશે..સમજી જઈશ ને.?

જોકે તારી જોડે આ બે વર્ષનો ગાળો અદભુત રીતે પસાર થઇ ગયેલો. આંખ  બંધ કરીને ખોલું એવા પલકારામાં જ્સ્તો.આહલાદક સાપેક્ષ સમયગાળો..!!

‘પ્રેમ સાપેક્ષતાને અમરત્વ બક્ષી શકે છે.’

મારા જીવનનો ‘સુવર્ણકાળ’. તારી ફેઈલ થવાની ટેવ દિલના એક ખૂણાને બહુ ગમી ગઈ હતી.આવું કેમ…શું હું સ્વાર્થી થઈ ગઈ છું..? તારી હાર, કેરીયરના મહામૂલા સમયના વેડફાટમાં  મને આનંદ આવે એ માની ના શકાય એવી વાત હ્તી..બધું બહુ ગૂંચવાયેલું ગૂંચવાયેલું લગતું  હતું..કંઇ સમજાતું નહોતું.

ત્યાં તો બહારની રુમમાંથી મમ્મી ટહુક્યાં,

‘સુગંધી બેટા, તારી કોફી બની ગઈ છે, બહાર આવે છે કે ત્યાં જ આપી જઉ?’

અને મારી સ્વપ્નસ્રુષ્ટિ કડડડ..ડ ભૂસ. હાથમાં રહેલી પેન પણ વિચારો સાથે એક ઝાટકા સાથે અટકી ગઈ. મારી નજર સામે રહેલાં ફૂલ્સ્કેપનાં પાના પર પડી અને હૈયું ધક્ક..આ શું કરી કાઢ્યું હતું મેં ? વિચારોના જંગલમાં ભૂલી પડેલી એવી મેં બેધ્યાનપણે સામેના કાગળમાં તારું નામ ચીત્તરી કાઢેલું..આખું પાનું ભૂરાં ભૂરાં ટ્રાફિકથી ચક્કાજામ…ત્યાં તો આશ્ચ્રચર્યનો ઝાટકો દિલ -દિમાગને હલબલાવી ગયો.આ તારું નામ ક્યાં હતું..આ તો મેં મારું નામ લખેલું..જે તારા નામમાં સમાઇને સોંસરવું નીકળી ગયેલું..બેમાંથી એક થઈ ગયેલું. આંખો ફાડીને એ ચાડીયા કાગળને નિહાળી રહી હતી ત્યાં  તો મમ્મી કોફી -બિસ્કીટની ટ્રે સાથે બારણામાં દ્રશ્યમાન થયાં અને બધો નશો સબાકા સાથે છૂ…ઉ..ઉ…ઉ.

‘શું થયું બેટાં..?”

અને મારા મુખનો રંગ ઉડી ગયો.આ નાજુક – બિનગુનાકીય ચોરી હમણાં પકડાઈ જ ગઈ સમજો ..પણ મગજે ભયના તરંગોને સમયસૂચકતાથી ઝીલીને ત્વરાથી હાથને સંદેશો પાઠવી દીધેલો અને એ બેયના સાયુજયથી થયેલાં કાર્યના પરિણામરુપે ફુલસ્કેપ આપોઆપ બંધ થઈ ગયેલો.

‘હાશ..બચી ગઈ..!’ છાતીમાં ભરાઈને બહાર નીકળવામાં નિષ્ફળ રહેલો – ગુંગળાઇ ગયેલો શ્વાસ હેઠે બેઠો.

‘લે આ કોફી પી લે એટલે થોડી ફ્રેશ થઈ જઈશ.’

‘હું થોડી વાર રહીને પી લઈશ.મમ્મા તમે જાઓ..’

‘ના તું પી લે એટલે હું ટ્રે પાછી લઈને જ જાઉં. વળી એ એંઠો કપ અહીં જ પડ્યો રહેશે અને એમાં કીડીઓ એમનું ઘર બનાવી લેશે..’

આ મમ્મીઓ સમજતી કેમ નહી હોય કે એમની જુવાન દીકરીઓને થોડું એકાંત જોઇતું હોય છે. એમની લાડકવાયી હવે મોટી થઈ ગયેલી..મનના માનેલા જોડે પ્રણય-પંથ પર ડગ માંડી રહેલી..સામે કોફીના કપની સપાટી પર વરાળના બિંદુઓ બાઝતાં હતાં એવા જ બિંદુઓ મારા તન મનના એકે-એક ખૂણે પ્રણયની આંચથી  બાઝતા હતા..લોહીમાં ભળી જઈને નશો રેલાવતા હતા…દબાયેલી લાગણીઓ મુખ પર પ્રસરવા માટે ઘમપછાડા કરી રહી હતી જેને મહાપરાણે હું દિલમાં સંગોપી રાખતી હતી. એ બધાંને છૂટથી વહેવા માટે મારે મારી જાત જોડે સાવ એકલા રહેવું હતું..પ્રેમ માનવીને થોડો સ્વાર્થી બનાવી દે છે એ તો સનાતન સત્ય.સામે બેઠેલા મમ્મીના મુખમાંથી ઝરતા અસ્ફુટ શબ્દોને આંખથી જોઇ જ શકતી હતી..શું બોલાઇ રહેલું એ સમજની બહાર..બધી ઇન્દ્રિઓએ એકસાથે બળવો પોકારવા માંડેલો..મમ્મીના સતત હાલતા હોઠને જોતા જોતા  ફટાફટ કોફી ગળા નીચે ઉતારીને એમને મહા પરાણે વિદાય કર્યા.

હાશકારાનો ધોધ વછૂટયો. થોડી ગુનાહિત લાગણીનો શિકાર થઈ જવાયું; પણ બે પળમાં બધું ય ભૂલીને પાછી આપણા પ્રણયનગરમાં વિહરવા તૈયાર.

તરત પેલું નામાંલેખનવાળું પેઇજ ખોલ્યું ને શબ્દો પર આંગળીના ટેરવાં ફરવા લાગ્યાં. ચારે બાજુ તારા નામ સાથે લખાયેલું મારું નામ. અત્યાર સુધી તો હું ફક્ત તારું નામ જ લખતી હતી

‘મારી કલમમાંથી વહી રહ્યો છે તું,

શબ્દ બનીને પાને ઉભરી રહ્યો છે તું…’

પણ આજે અચાનક આ શું થઇ ગયેલું મને..!

‘સુગંધી – આશુ..’ ના નામથી આખું પાનું ભરચક. એટલું ઓછું હોય એમ એકની એક જગ્યાએ એને ઢગલો વાર ઘૂંટયા કરેલું..નાનું બાળક કક્કો લખતાં શીખે ને જેમ એકનો એક અક્ષર ઘૂંટે એમ જ સ્તો..

‘એક તમારું નામ બહુ ગમે છે મને,

વારંવાર ઘૂંટવું બહુ ગમે છે મને..’

અમુક જ્ગ્યાએ તો આ ઘૂંટાઇથી પાનું ફાટી ગયેલું..એ પણ કેટલું ઘર્ષણ સહન કરી શકે..! ભૂરી ભૂરી સ્યાહી છેક ચોથા- પાંચમા પાના સુધી રેલાઈ ગયેલી..આટલી બધી પ્રબળતા..નવાઈના સાગરમાં ગોથ મારતા મારતાં વિચાર્યું,

‘આ ઇચ્છાબીજ મનની ધરતીમાં ક્યારે રોપાઈ ગયું ?

તું…ભગવાન તરફથી મળેલ અલભ્ય,. અદ્વિતીય ભેટ..પ્રભુનો આશીર્વાદ..મારો આશુ..

‘સુગંધી – આશીર્વાદ..સુગંધી- આશુ…મારો આશુ’..અહાહા..નામ બોલતાં – બોલતાં તો બે ય કાંઠે છલકાઈ જવાયું..

પ્રીતના પ્રચંડ  વાંસપૂર.. નામ એમાં તણાતા તણાતા આપણા નામ એકમેકમાં સમાઈ ગયેલા.બધું ય ભેળસેળ તઈ ગયેલું…શબ્દોમાં વસંત બેઠી..અને તારી સાથે લખાયેલું મારું નામ માદક થઈને મહેંકી ગયું.

દરેક પ્રેમમાં પડતી છોકરીના મગજમાં આવો જ ચક્રવાત ઘૂમરાતો હશે ને.. અવઢવની આવી જ હેલીઓ આવતી હશે ને..દુનિયામાં આવા કેટલાં ‘મારા–તારા -સંયુકત’ નામના કસુંબા ઘૂંટાયા હશે..! એ બધો નશો ભેગો કરાય તો કદાચ આખી દુનિયા સદીઓ સુધી એના કેફમાં ઝૂમ્યાં કરે..

જે હોય એ..પણ ‘સુગંધી’ જોડે આ ‘આશુ’ નામ બહુ જ દેદીપ્યમાન  લાગતું હતું..હળ્વા હાથે એને સ્પર્શતા હાથના ટેરવામાં વીજળીના કરંટ પસાર થતા લાગ્યાં..અદ્ભુત સંવેગો મગજ પર એનો કાબૂ જમાવતા ગયા..આંખો બંધ થતી ચાલી.વાંચવાનું બાજુમાં રહી ગયું..અને હું તો આ હાલી મારા સપનાના પ્રદેશમાં..મારો આશુ મને ત્યાં મળવા બોલાવતો હતો..આતુર નયને મારી વાટ નીહાળી રહેલો..દુનિયા અને પરીક્ષા બધું ય જાય તેલ પીવા..અમે તો અમારી મસ્તીમાં ગુલતાન..

‘આખી રાત તારી જોડે વાતો કરવી છે,

પ્રણયમાં ચકચૂર મુલાકાતો કરવી છે..’

’ગુડનાઈટ.’

બેડરુમમાં લાઈટ ઓરેંજ રંગ રેલાવતો નાઈટલેમ્પ એક પ્રણયઘેલીની મજા માણતો માણતો મંદ મંદ હાસ્ય સાથે એકલો એકલો મરકી રહ્યો હતો.

-સ્નેહા પટેલ

Being expressed

લખતાં લખતાં મારા વિચારો એની જાતે જ એક વ્યવસ્થિત માળખામાં બંધ બેસતા જાય છે, જાણે એક માળામાં ધીમે ધીમે બધા મોતી પૂરોવાતા જતાં હોય!
લખાઈ ગયા પછી વાંચવા બેસું તો મને પોતાને પણ મારા મગજની સુવ્યવસ્થિત ગોઠવણ પર નવાઈ લાગે છે !
લેખક તરીકે તો પછી પણ અભિવ્યક્ત થવાની આ લાલસાએ પણ લખવાનું ચાલુ રહે છે. કદાચ લખવું એ વન-વૅ જેવું ક્ષેત્ર હશે, એક વાર એમાં પ્રવેશ્યાં એટલે સદા એમાં આગળ જ ધપતા રહેવું એ એક મજબૂરી બની જતી હશે. જોકે આ દેખીતી મજબૂરી પણ ખરા અર્થમાં તો દિલની શાંતિ જ હોય છે.
લખવું , અભિવ્યક્ત થવું એ મેં કોઈ જ મંદિરમાં ગયા વગર, હાથ લંબાવ્યા વગર ઈશ્વર પાસેથી મેળવી લીધેલો અમૂલ્ય પ્રસાદ છે. વહી શકવાની આ તાકાતમાં હું મારું સઘળું ય વહાવી શકું છું..સાવ તળિયા સુધી ખાલીખમ થઈ શકું છું. અદભુત સમાધિનો અહેસાસ કરી શકુ છું.
થેન્કયુ ભગવાન… થેન્કયુ વેરી મચ.
-સ્નેહા.

As I write, my thoughts come to rest in a neat structure, as if all the pearls are slowly being filled in one nest!
 If I sit down to read after writing, I find myself amazed at the well-organized arrangement of my brain!
Even as a writer, he continues to write with this desire to express himself. Maybe writing will be a one-way field, once you get into it, it will become a compulsion to keep moving forward. However, even this apparent compulsion is in the true sense a peace of heart.
Writing, being expressed is an invaluable offering I have received from God without going to any temple, without extending my hand. In this power of being able to flow, I can do my best .. I can be emptied to the bottom. I can feel wonderful samadhi.
Thank you God ... thank you very much.
-sneha.

Gazal in Shabdsar

પ્રતિષ્ઠિત ગુજરાતી સાહિત્ય મેગેઝીન શબ્દસરમાં સમાવેશ કરાયેલી મારી ગઝલ

Just happening – sakhaiyo

અમેરિકાથી પ્રગટ માસિક મેગેઝીન દેશ પરદેશ – નિયમિત કોલમ સખૈયો – એપ્રિલ2022.

સખૈયો: જસ્ટ હેપનિંગ

સખૈયા, આજે વળી એક નવો વિચાર મારા મનોપદેશમાં ભમતો હતો 

‘આખરે હું કોણ છું ?’, 

અને એ પછી તો મનના પેટાળમાં જાતજાતના વિચાર-તરંગોની ભરતી ઓટ આવતી ગઈ, ચાલ બધું ય તારી સાથે વહેંચી લઉં નહીં તો મને ચેન નહીં પડે. પેટમાં, મગજમાં આફરો ચડી જશે.

હા તો સખા, ‘મારી સામાન્ય સમજ પ્રમાણે તો , ‘હું એટલે કર્તા, કર્તા એટલે કર્મ કરનારી વ્યક્તિ’. કર્મ – ઇગોસેંન્ટ્રીક ! 

જો હું મારી મરજી પ્રમાણે કર્મ કરતી હોઉં તો મને દરેક કર્મમાંથી જોઇતો આનંદ કેમ નથી મળતો હેં સખા? મને ખુશી મળે એવા કર્મ ના હોય તો મારે કોઇ જ કર્મ નથી કરવું – ‘ધ ડુઅર’ નથી બનવું, કારણ હું તો કંઈ જ કર્મ કર્યા વિના – અકર્મી રહીને પણ તને યાદ કરીને ખુશ થઈ શકું છું. મારી એ ખુશીને શાશ્વતપણાની અલૌલિક સીમા સુધી માણી શકું છું.

ઘણી વખત લોકો  સાવ અર્થહીન, વેરઝેરની પતાવટ – ખોટો આડંબર બતાવવો જેવી પ્રક્રિયામાં વ્યસ્ત રહે છે, મૂલ્યવાન જીવનનો મોટાભાગનો સમય બરબાદ કરે છે. ત્યારે મને એક વિચાર આવે  કે : આપણે માનવીઓ કશું જ કર્મ ના કરીએ તો પણ દુનિયામાં ઘણા ‘નેગેટીવ વેવ્સ’ ઉદભવતા ઓછા થઈ જશે.’

હું જ્યારે ચૂપચાપ બેસીને અકર્મી રહીને મારી ચેતનાના પેટાળમાં ઉતરું છું ત્યારે મને તારો ભેટો થઈ જાય છે!  મનમાં આ ક્રિયા હું જ કરું છું એવું કોઇ કેન્દ્ર બિંદુ નથી ઉદભવતું. બધું જ સાવ ખાલી ખમ અને હળ્વાશથી ભરપૂર લાગે છે. હળ્વાશના એ તરંગો પર હું તરતી તરતી તારી સમીપે પહોંચી જાઉં છું અને ચેતનાના પેટાળમાં તારી વાંસળીના સૂરો ગુંજી ઉઠે છે. તારા મોરપીચ્છની મખમલી સુંવાળપ માંહ્યલાને ભીતર – બહાર- સર્વત્ર જગ્યાએ મને અમીર બનાવી મૂકે છે. મનની આ અમીરાત મારા મનની અંદર જ છુપાયેલી છે, કસ્તૂરી મૃગ જેવી હાલત છે મારી નહીં ?

જો કે હું અકર્મી બની જાઉં તો તારી આરતી – પ્રસાદ – પૂજા એ બધું કોણ કરશે ? કદાચ સાવ અકર્મી બની જવું શક્ય નથી કારણ મારી ચેતના ઉપરાંત હું જે ભૌતિક જગતમાં શ્વસું છું ત્યાં અમુક ક્રિયાઓ -વિશેષ કર્મ જરુરી છે. હું કશું જ ના કરતી હોવું ત્યારે પણ મારા શ્વાસોછ્વાસ તો ચાલે જ છે, રુધિર એની ગતિ પકડી જ રાખે છે. એ બધું એની જાતે થયા જ કરે છે – ‘જસ્ટ હેપનિંગ’. તારી મરજીને આધીન. કારણ એમાં મારી મરજી કે તાકાત ક્શું જ કામ નથી કરતું. હું ઇચ્છું તો પણ મારા શ્વાસની પ્રક્રિયા બંધ કરીને જીવી ના શકું.

અમુક કર્મ વિશેષ કર્મ કહેવાતા હોય છે.

કર્તા બન્યાં વિના અકર્મી બનીને કર્મ કરવાનું હોય કે કોઇ વિશેષ ધ્યેય સાથે વિકર્મી બનીને કોઇ કર્મ કરવાનું હોય – એ જે હોય એ પણ મારું અંતિમ ધ્યેય તો તું જ છે મને તો એટલી જ સમજ પડે છે.મારે યેન કેન પ્રકારેણ તારી સમીપે રહેવું છે, કારણ એ મારા જીવનની સૌથી મોટી જરુરિયાત છે. તને ચાહ્યાં વિના હું જીવિત નહીં રહી શકું એ વાત સો ટચના સોના જેવી સાચી હકીકત બાકી બધું ધૂળ !

આજે સવારે તું એક નવા વિચાર સાથે મને યાદ આવેલો. કહું ?

‘આજે સવારે હું મારી ઓસરીમાં હીંચકા પર હિલ્લોળતી હતી અને મારા કેશ ગૂંથતી હતી ત્યાં જ અચાનક મારી નજર અંદરના વિશાળ મકાન પર પડી ને વિચારે ચડી ગઈ. આટલા મોટા ભવનની આવડી અમથી ઓસરી પણ એનું મહત્વ તો જુઓ ! ઓસરી વિના આ ભવ્ય મકાન કેવું વરવું લાગત ? ઓસરીમાં પગ મૂક્યા વિના ભવનમાં પ્રવેશ પણ શક્ય ના બને. ભવનનો મોહ હોય તો તમારે ઓસરીનું મહત્વ સ્વીકારવું જ પડે – એને નકારી ના જ શકાય. હેં વ્હાલા – મને તારી ઓસરી બનવાની તક આપીશને?’

-સ્નેહા પટેલ

Achraj – sakhaiyo

દેશ પરદેશ મેગેઝીન, અમેરિકા, નિયમિત કોલમ ‘સખૈયો’, એપ્રિલ 2022.

અચરજ

अहं सर्वस्य प्रभवो मत्तः सर्वं प्रवर्तते ।

इति मत्वा भजन्ते मां बुधा भाव समन्विता ॥

– श्रीमद्‍ भगवद्‍गीता, १०-८

‘હું સમગ્ર સૃષ્ટિનું જન્મસ્થાન છું. સમગ્ર જગત મારા થકી જ પ્રવૃતિમય છે. આ વાત સમજીને શ્રદ્ધા અને ભક્તિથી યુક્ત થઈને ભાવુક ભક્તજનો મારી, પરમેશ્વરની જ નિત્ય ઉપાસના કરે છે.’

શુભ સવાર સખૈયા,

રોજ સવારે મારી નજરે અનેકો નવા ચહેરા અથડાય છે. નાનપણથી આ નિત્યક્રમ અચૂકપણે જળવાતો આવ્યો છે. લગભગ ચાલીસ વર્ષની મારી જિંદગી (હા હવે,બહુ હસ મા. અમે કાળા માથાના માનવી તો સામાન્ય વાતો જ કરીએ ને ? અમારું જીવન વર્ષોમાં જ ગણાય તારી જેમ યુગોમાં નહીં , વળી અમે તારી જેમ વટથી એમ ના કહી શકીએ કે ‘ જ્યારે ધરતી પર પાપનો ફેલાવો વધી જાય ત્યારે હું ફરીથી અવતરીશ’. અમારે ભાગે તો જ્યારે જે સમય આવે એને માન આપવું પડે, એ રીતે જ ચાલવું પડે ને ! ) હા, તો હું શું કહેતી હતી કે, ‘મારી ચાલીસ વર્ષની જિંદગીમાં રોજ સવારે રસ્તા પર નજર દોડાવતા કાયમ નવા ચહેરા દેખાય, દેખાય ને દેખાય જ’. હવે ચાલીસ વર્ષ એટલે ૩૬૫ ગુણ્યાં ચાલીસ એટલે લગભગ ૧૪,૬૦૦ દિવસ. એમાં આપણે ધારી લઈએ કે મેં રોજના કમ સે કમ ૧૦૦ નવા ચહેરા જોયા હોય તો આજે એની સંખ્યા કેટલી થવા જાય! 

હવે તું ગણ, થોડી તસ્દી લે અને ગણતરી માંડ. આ તો ફકત હું માણસોની જ વાત કરું છું. પશુ, પંખી, ફૂલો એ બધાંની તો કોઇ ગણત્રી જ નથી કરતી. તે હેં સખૈયા, આ મારી આજુબાજુની નાની શી જિંદગીમાં હું રોજેરોજ આ નવા નવા ચહેરાઓના દર્શન કરી શકુ છું, આટલું નાવીન્ય અનુભવી શકું છું એ એક અદભુત વાત નથી ? 

આ પ્રશ્ન કદાચ હું કોઇ કાળા માથાના માનવીને પૂછીશ તો એને હું પાગલ લાગીશ. હકીકતે અજ્ઞાનતાના સમંદરમાં ગોથા લગાવી લગાવીને જીવતા સામાન્ય દ્રષ્ટિવાળા લોકોને પોતાની અજ્ઞાનતા સમજવા, સ્વીકારવાનો સમય જ નથી મળતો. એ તો બસ ડૂબી ના જવાય એના પ્રયાસોમાં તર્યા કરવાના શ્રમમાં જ રચ્યા પચ્યા રહે છે. 

જ્યારે હું રહી સ્વશોધક ! 

માસ્ટરવર્ક ! ડૂબીને ય તરી જવાનું આવડે છે મને!  આ સ્વશોધની પ્રક્રિયામાં થોડી જીદ્દી બની ગઈ છું એવું લોકોને લાગે છે પણ હકીકત તો તું જાણે છે ને ? 

અગ્નિ, જળ, વાયુ,આકાશ અને પૃથ્વીતત્વના ગુણો ધરાવતો વ્યક્તિ મને મળી જાય તો હું તરત એને મારો ગુરુ માની લઉં. પણ ભીતરમાં સતત દીવો પ્રજવલ્લિત રાખી શકે, સતત અમીનીતરતી આંખોથી જ નિહાળે..જેની ચેતના ક્યાંય ના બંધાતી હવા સાથે જોડાયેલી હોય, આકાશની જેમ અફાટ, અસીમ હોય અને ગમે એટલી ઉંચાઈએ પહોંચીને પણ ફકત વિકસવાને જ મૂળકાર્ય સમજીને પણ પોતાના મૂળ તો જમીનમાં જ ખોડી રાખતો હોય એવો ગુરુ મળવો મુશ્કેલ છે અને એથી જ હું કોઇની વાત આસાનીથી માની નથી શકતી કે જે પણ વિચારું એ બધું કોઇને કહી નથી શક્તી. મારે તો હું  ભલી ને મારો સખૈયો તું ભલો. મને તો તું કાયમ મારી આસપાસ સંપૂર્ણપણે ચેતનવંતો જ લાગે છે. તારી એ ચેતનાને કારણે જ આજે હું તને આ પ્રશ્ન પૂછી શકી છું કે, ‘રોજ રોજ નવા નવા ચહેરા દેખાય એ અદભુત વાત નથી ?’

અને પછી આંખો મીંચીને તારા ઉત્તરની રાહ જોવું છું. મને ખબર છે તું મારી વાત પર પહેલાં કાયમની જેમ હસીશ જ પણ પછી મ્રુદુ હાસ્યના ફૂલો વેરીને તું મને ઉત્તર પાઠવીશ જ. તારી પાસે મારી વાત માન્યા સિવાય કોઇ રસ્તો જ ક્યાં છોડું છું હું ! તને બાંધવા માટે મારી પાસે ‘લાગણીપાશ’નું એક અદભુત શસ્ત્ર જે છે .. હા, તો હવે તું શું કહે છે એ સાંભળવામાં ચિત્તને લગાવું છું.

હવાના ઝાંઝર પહેરીને રણઝણ ચાલે તું મારી પાસે આવે છે હું સાંભળી શકું છું. સૂર્યકિરણોની ગરમીમાંથી તારા નેહ-અમી પસાર થઈને આકાશના ફલક પર સતરંગી મેઘધનુ બનાવી દે છે અને એની પાછળથી તારી દિવ્યવાણીના સૂર રેલાય છે. તું પણ પાછો મોટો કલાકાર, તારી વાણીમાંથી મને એક જ જવાબ સંભળાય છે કે,

‘ આ બધી કડાકૂટ રહેવા દે ને સખી, બધી વાતોનો મર્મ જાણી લેવામાં કોઇ જ મજા નથી. જે જેમ છે એને એમ જ સ્વીકારીને શાંતિથી અચરજથી ભરપૂર જિંદગી જીવ ને ! શું કામ દરેક પ્રશ્નોના ઉત્તર શોધવાની પળોજણમાં પડવાનું !’

હા, હવે હું બરાબર સમજી ગઈ, આ સૃષ્ટીના અચરજને દિલ ખોલીને માણીશ અને ફકત માણીશ જ. એના રહસ્યોના તાગ મેળવવાનો પુરુષાર્થ કરીને એની સુંદરતા નહી મારી કાઢું !  

સ્નેહા પટેલ.

Otlo-dharm

દેશપરદેશ મેગેઝીન, અમેરિકા- માર્ચ 2022, નિયમિત કોલમ ‘ઓટલો’નો લેખ:

ધર્મઃ

‘આ મારા હાથમાં મોટા મસ થોથાં જેવું શું છે જાણે છે સખૈયા ? આ ધર્મનું પુસ્તક છે. મારા દાદીએ મારા મમ્મીને આપેલું ને મારા મમ્મી મને વારસામાં આપીને ગયા. પણ ખબર નહીં કેમ…મને એ પુસ્તકમાં સહેજ પણ રસ નથી પડતો. વાંચવાનું તો ઠીક પણ મને તો એ પુસ્તક ખોલવાનું સુધ્ધાં મન નથી થતું. એવું કેમ હશે મને સમજાવ ને જરા ! હું નાસ્તિક તો નથી એ તું બરાબર જાણે છે. મારું દિલ ના પાડે એવું કોઇ જ કામ હું નથી કરતી.

‘મન હ્રદયનો જ ધર્મ પાળે છે,
હું અહીં ફૂલછાબ પેઠે છું.’

આવો એક શે’ર પણ મેં હમણાં જ મારી ગઝલમાં લખેલો. આ દિલના ધર્મથી વધુ શું હોઇ શકે સખા હેં ?

મને ખબર છે કે મોટા ભાગના લોકો ભયની કે અણગમતી સ્થિતીમાં આવી પડે ત્યારે જ તને યાદ કરે, રાવ નાંખે તો સખા એ નિરાધારની સ્થિતીમાં, ‘તું એક જ મારો તારણહાર’ બોલવાનો – માનવાનો શું અર્થ ? ભયની દુનિયામાં ધર્મના થાંભલાની સ્થાપના કરે છે અને પછી કચકચાવીને, આંખો બંધ કરીને એ થાંભલાને વળગી પડે છે, ઘેટાં-બકરાંની ખાલ પહેરીને ટોળાંઓમાં ચાલ્યાં જ કરે છે. કોણ કોની આંખે કયું સત્ય નિહાળે છે એ જ મને નથી સમજાતું. કોઇની આંખ થોડી ઘણી પણ ખુલ્લી હોય તો વળી એ આ ટોળાંનો માલિક બની બેસે છે – ‘ધર્મગુરુ’ નામનું અલંકાર સજી લે છે અને પછી ઇશ્વરના દૂત બનવાને બદલે પોતે જ સ્વયં ઇશ્વર બનીને બેસી જાય છે.એમના રાજ્યમાં પછી નકરી સંકુચિતતા અડ્ડો જમાવીને બેસી જાય છે અને ધર્મના નામે કીડાઓથી ખદબદતું, વાસ મારતું ખાબોચિયું બની જાય છે. સખૈયા, તારામાં રસ પડ્યાં પછી મને દુનિયાના બધા રસ ફીક્કાં લાગે છે એ તો તું જાણે જ છે ને. તારા સ્મરણ માત્રથી મારું તનબદન, મન, આત્મા સુધ્ધાં પવિત્ર થઈ જાય છે અને હું મહેંક મહેંક થઈ જાઉં છું. તો આ ટોળાંઓ ગંધાઈ ઉઠે ત્યારે એમને એ નહીં સમજાતું હોય એ ગંધાઈ ઉઠવું એ તો માત્ર કચરાંનો જ ગુણધર્મ છે, જો એમની કાર્યશૈલી યોગ્ય અને માનવહિતના રસ્તે હશે તો એમને ચોક્કસ આનંદની અનુભૂતિના અત્તરની પહેચાન થશે જ, મન મોરના પીંછા જેવી હળવાશ અનુભવશે, ચોતરફ સંતોષ..સંતોષ અને દિવ્ય આનંદ જ વહેતો હશે. પણ ના એમને તો આવી કોઇ પડી જ નથી એ તો કાયમ ધર્મના ઇતિહાસની દુહાઈ આપવામાંથી જ ઉંચા નથી આવતા. પરિવર્તનની હવાનો તો એ લોકો કદી શ્વાસમાં સ્વીકાર જ નથી કરતાં પરિણામે એમનું તન જડતામાં જ બંધનમુકત રહે છે. ધર્મનો ઇતિહાસ ચકાસવાની વૃતિને છોડીને એના વર્તમાનમાં રસ કેમ નહીં લેતા હોય ? કાયમ એમની પ્રાર્થનામાં ભૌતિક ચીજવસ્તુઓની માંગણી કરી ને ચૂપચાપ તારી સમક્ષ અપેક્ષાઓના જંગલ ખડકીને ઉભા રહી જાય છે. હાથ પણ હલાવવો નથી અને સિધ્ધીઓની કામના કરે છે -‘सिद्धिमायातु’ ! બધો બોજો તારા પવિત્ર ખભા પર જ તો. બધું ય તું કરી આપ. એની બધી તકલીફો તું લઈ લે….બધું તું..તું ને માત્ર તું જ કર….અમે તો નિર્બળ, પરાધીન, બેબસ, બિચારા..ઉફ્ફ!

સખૈયા, તું આટલી જક્કી , ઢગલાંબંધ,સ્વાર્થી અપેક્ષાઓના બોજાંથી થાકી નથી જતો, તારું મન પણ કોઇ પવિત્ર, નિર્મળ,નિઃસ્વાર્થ,પફુલ્લિત કરી દે એવી પ્રાર્થના નથી ઝંખતું. કદાચ તારે એવી જરુર નહી જ પડતી હોય, મને એવું જ લાગે છે અને એટલે જ તું ભગવાન છું, હું તારી તકલીફો સમજી શકું છું સખા. તું મારી કલ્પના નહીં અનુભવનો , અનુભવની તીવ્રતાનો વિષય છું – તારી પ્રત્યેની મારી આસ્થા એ ફક્ત તારી અને મારી વચ્ચેની વાત છે, આખી દુનિયાને બતાવવા થતા ક્રિયાકાંડ નહીં ! બે હાથ જોડ્યાં વિના ય હું તો તને કાયમ નતમસ્તક જ !

સ્નેહા પટેલ.

Chhaalk ma mari gazal

સાહિત્યના પ્રતિષ્ઠિત સામાયિક ‘છાલક, જાન્યુઆરી-2022’માં મારી બે ગઝલ.

Sakhaiyo – dar

દેશ પરદેશ, અમેરિકાથી પ્રગટ થતું માસિક મેગેઝીન, ફેબ્રુઆરી 2022

ડર

રાતનો સમય હતો. રાત મને અમથીય  ના ગમે એમાં પણ આજે અમાસ અને ખબર નહીં કેમ પણ સખા મને અંધારાની બહુ બીક લાગે. એમાં ય પાછું બહાર મૂશળધાર વરસાદ વરસી રહ્યો હતો. એના ટીપાં છજા પર પડવાથી એક વિચિત્ર ધ્વનિ ઉતપન્ન થઈ રહ્યો હતો. વરસાદ પાછો ડાહ્યો ડમરો થઈને નહતો વરસતો એ એની સાથે પેલા વાયડા પવનને ય લઈને આવેલો. બે ય ભેરુઓ આજે ભેગા થઈને જબરી ધમાલે ચડેલા ! બારીમાંથી આકાશમાં જોયું તો દિલ ધક્ક. વાદળાનાં ગગડાટ, ક્યાંક કોઇ કૂતરું રડી રહ્યું હતું, આકાશ તો જાણે મેશ આંજીને ડરામણા શણગાર કરીને બેઠેલું. અચાનક જ આકાશની છાતી ચીરીને એક તેજોમય રુપેરી લીસોટો ત્રાંસી ચાલ સાથે બહાર આવ્યો અને એના અવાજ કે આંખ આંજી દેતી રોશનીના ડરથી કે ખબર નહીં શું કારણથી – પણ મારી છાતીના પાટિયાં બેસી જતા લાગ્યાં અને મેં બારી બંધ કરી દીધી..ધડામ..!

કચકચાવીને આંખો બંધ કરીને પરાણે સૂવાનો પ્રયત્ન કરવા લાગી. પગની પાનીથી માથાના વાળ સુધી ઓઢવાનું ખેંચી લીધું અને થોડું ટૂંટીયું ય વળી ગઈ. ધીમે ધીમે શરીરની ધ્રુજારી બંધ થતી લાગી અને ખબર જ ના રહી ક્યારે આંખોમાં ઘેન અંજાઈ ગયું.

અચાનક અડધી રાતે મારી આંખ ખૂલી ગઈ પણ શરીર અને મગજ બે જાણે અલગ અલગ હતાં એવું અનુભવ થતું હતું. તીવ્ર પાણીની પ્યાસ અનુભવાતા મેં પાણીની બોટલ તરફ હાથ લંબાવ્યો પણ આ શું હું મારા હાથને હલાવી પણ ના શકી ! આ મારી સાથે શું થઈ રહ્યું હતું. ધીમે ધીમે મેં સ્વસ્થતા કેળવી અને મને ખ્યાલ આવ્યો કે આ બધું મારા ડરામણા સ્વપ્નનું પરિણામ હતું અને મને યાદ આવ્યું કે સપનામાં મેં એવો અનુભવ કર્યો કે તું મારી પાસેથી છિનવાઈ રહ્યો છે. દુનિયાના લોકો ભેગાં થઈને તને મારાથી દૂર લઈ જતાં હતાં, ખેંચી જતા હતા અને હું ચૂપચાપ , બેબસ થઈને એ જોઇ રહ્યાં સિવાય કશું જ ના કરી શકી.બહારની બધી ભીનાશ ભેગી થઈને બે પાંપણો વચ્ચેની ક્ષિતિજના કિનારે આવીને બેસી ગઈ અને ત્યાં અનરાધાર ચોમાસું બેસી ગયું.

‘સખા, આ શું ? મારા જીવનમાં તારું ‘હોવાપણું’ જ ના હોય તો હું કેમ ‘હોઇ’ શકું ? ‘ વિચારોને ય લકવો મારી ગયો.

શું અંદર કે શું બહાર – ચોમેર ઘોર અંધકાર ! અચાનક ભીની ક્ષિતિજ પર સૂર્યોદય થયો અને સપ્તરંગી મેઘધનુ ફૂટી નીકળ્યું. નજર ત્યાં સ્થિર થતાં જ મન મોર બનીને થનગની ઉઠ્યું…ઓહ આ તો મારો ‘સખૈયો’. મન થનગનાટ અનુભવતું હતું પણ તન ..ત્યાં કોઇ સંચાર નહતો થતો. આહ મારી મજબૂરી !  સખૈયા તારા ચાહનારાની આવી હાલત ? અને તું બોલ્યો,

‘સખી, કેમ આટલી ડરે છે ? એવું તો શું છે કે જે ગુમાવી બેસવાની બીક છે ?’

‘સખૈયા, તું બધું જાણીને ય અનજાન ! મારા સંધાય જીવનની  મૂડી  તું ને માત્ર તું,  તું જ મારી પાસેથી છિનવાઈ જાય એ તો કેમ સહન થાય ? આ ડર મને પજવી રહ્યો છે એમાંથી મુકત કેમ થાઉં, એની પર કાબૂ કેમનો મેળવું ?’

‘સખી, આ અધિકારભાવના તારામાં ક્યાંથી આવી ગઈ ? તું તો કેવી પ્રેમાળ, દરિયાદિલ.’

‘આ ભાવ તો માત્ર તારા માટે જ. બીજી કોઇ જ વસ્તુ કે વ્યક્તિની મને ચિંતા નથી પણ તું…’

‘તને ખબર છે તારી આ અધિકારની ભાવના જ તારા ડરનું કારણ છે. ડરમાં એક વિચિત્ર પ્રકારની ઉર્જા હોય છે. તારી મારા માટેની આ સ્વામિત્વવાળી ભાવના છે એમાં જ આ ઉર્જા ગતિવાન. તું એ સ્વામિત્વની ભાવનામાંથી મુકત થઈ જા પછી જો એ નેગેટીવ ઉર્જા બધી પોઝિટીવ થઈને તને પ્રફુલ્લિત કરી મૂકશે. આઝાદીનું તો એક શાશ્વત સનાતન મૂલ્ય, તું તો આટલી જ્ઞાની તો મને કેમ બંધનમાં બાંધે છે ? એક વાર તેં જ મને ‘સહજ પ્રેમ’નો પાઠ શીખવાડેલો ને આજે તું જ ભૂલી ગઈ. પગલી ડર પર કાબૂ મેળવવા જઈશ તો એ ઓર વકરશે. મનુષ્યરુપે જન્મ લો અને ડરથી ડરો એ કેમ ચાલે ? ડર તો દરેકના જીવનમાં હોય જ. તું એની અંદર ઉતર, એને સમજ અને એમાંથી મુકત થઈ જા. તારી સલૂણી સમજદારી એ જ તારા ડરને ભગાડવાની ચાવી છે.માટે સમજદારીના નિયમ પર ચાલ અને ‘તું’ ‘હું’ ‘અધિકાર’ જેવા વિચારોથી પ્રદૂષિત ના હોય એવા ખુલ્લાં, અસીમ, અવ્યાખ્યાયિત નભના સ્વરુપે વિસ્તરી જા !’

‘ઓહ, કેટલી સરળ વાત, બધું જાણવા છતાં પણ હું આ બાલિશ અધિકારભાવનામાં તણાઈ ગઈ, અમથી જ ગભરાઈ ગયેલી. માફ કરજે મારા વ્હાલાં ! ‘

આટલા વિચાર સાથે જ તન – મન અને ઘરમાં कोटिसूर्यसमप्रभ  ( લાખો સૂરજની જેવો પ્રકાશ) વેરાઈ ગયો.

સ્નેહા પટેલ.

Fear

It was night time. I don’t like Amathiya at night, but I don’t know why today, but Sakha, I feel very scared of darkness. It was raining heavily outside. Its drops falling on the roof made a strange sound. The rain didn’t come back because it was raining. The two wolves got together today and went on a rampage! It is heartbreaking to see the sky through the window. The roar of the clouds, somewhere a dog was crying, the sky seemed to be sitting on Mash Anji with a scary decoration. Suddenly a bright silver Lesotho came out of the sky with a slanted gait and for fear of its sound or eye-popping light or some other reason – but my chest began to sit up and I closed the window .. bang ..!

Crying, he closed his eyes and tried to sleep. Pulling the veil from the water of the feet to the hair of the head and twisting a little. Gradually the body began to tremble and I did not know when I felt drowsy.

Suddenly, in the middle of the night, my eyes were opened, but my body and my brain seemed to be very different. Feeling very thirsty for water, I reached for the water bottle but I couldn’t even shake my hand! This is what was happening to me. Gradually I recovered and realized that all this was the result of my nightmare and I remembered that in the dream I felt like you were being snatched from me. The people of the world would gather and take you away from me, pull me away and I could do nothing but watch it silently, helplessly.
‘Friend, what is this? If I don’t have your ‘being’ in my life, why should I ‘be’? The thoughts were paralyzed.
Whether inside or outside – Chomer deadly darkness! Suddenly the sun rose on the wet horizon and a rainbow burst forth. As soon as the gaze was fixed there, the mind became bloated and woke up … Oh, this is my ‘Sakhaiyo’. The mind was feeling thunnat but tan..there was no communication. Ah my compulsion! Such is the condition of Sakhaiya your fans? And you said,

Sakhi, why are you so scared? What’s so significant about a goat’s head? ”
‘Sakhaiya, you are ignorant knowing everything! You are the only capital of my evening life, if you are snatched from me, why should it be tolerated? Why should I get rid of this fear that is bothering me, how can I overcome it? ‘
‘Sakhi, where did this right-wing star come from? You are so kind, generous. ‘
‘This price is only for you. I don’t care about any other thing or person but you … ‘
‘You know that your sense of entitlement is the cause of your fear. Fear has a strange kind of energy. You have this sense of ownership for me, this energy is dynamic. If you get rid of that sense of ownership then all that negative energy will become positive and make you happy. Freedom is an eternal value, why do you bind me so wise? Once you taught me the lesson of ‘Sahaj Prem’ and today you forgot. If I go to overcome the step fear, it will turn ugly. Why be born as a human being and be afraid of fear? Fear is in everyone’s life. You get into it, understand it and get rid of it. Your sweet intellect is the key to banishing your fear. So walk on the rule of common sense and expand in the form of open, infinite, undefined nabhas that are not tainted with thoughts like ‘you’, ‘I’ and ‘rights’!’
‘Oh, what a simple thing, despite knowing everything, I was overwhelmed by this childish sense of entitlement, terrified of us. Sorry my dear ‘
With all these thoughts, the body, mind and the house were scattered with millions of suns (like millions of suns).
Sneha Patel.

Unbeatable- feb’8.

ઘણાં લોકોને માન આપતાં નથી આવડતું અને ઘણાંને પોતાને મળતું માન સાચવતાં નથી આવડતું.

-સ્નેહા પટેલ

આમનું હવે શું કરવું?

આમનું હવે શું કરવું?

ફૂલ નહીં ફૂલની પાંખડી- સખૈયો

ફૂલ નહીં – ફૂલની પાંખડી !

સખૈયા- કેમ છે મારા વ્હાલાં? હું થોડો સમય તારાથી દૂર થઈ ગઈ હતી એના માટે માફી માંગું છું, પણ સખા તારાથી દૂર થવા પાછળનું એક કારણ હતું, શું – એ તો તું જાણે જ છે ને ? તારાથી શું છુપું હોય વળી?

મારા જીવનદાતા – મારા પૂજ્ય પિતાજી- મારા જીવનદાતાનું મૃત્યુ થયું અને હું અંદરથી ભાંગી ગઈ – થોડી હાલી ગઈ. થોડા સમય પહેલાં અચાનક જ તેં મારી માતાને તારી પાસે બોલાવી લીધેલી અને ટૂંકા સમયમાં પિતાજીને પણ.. વારું, હવે બોલાવી જ લીધા છે તો એમનું – એમના આત્માનું ધ્યાન રાખજે, મારી ભલામણોની થોડી લાજ રાખજે હોં કે!

આમ તો હું કદી તારી પાસે કશું માંગવાની ઇચ્છા ના રાખું, પણ આ વાત એવી છે કે એમાં મને તારા સિવાય કોઇ જ મદદ ના કરી શકે. મને એ પણ ખબર છે કે મારા માતા-પિતાને એમના કર્મોને યોગ્ય ફળ જ ભોગવવું પડશે અને પછી તેઓ કોઇક નવા વાઘા પહેરીને નવો જન્મ લઈને આ પૃથ્વી પર પરત ફરશે. વળી મૃત્યુ વિશે – એના પછીની અવસ્થા વિશે નાનપણથી મેં જાત-જાતનું ને ભાત-ભાતનું સાંભળ્યાં જ કર્યું છે એમાં કેટલું સાચું – કેટલું ખોટું મને કશું જ નથી ખબર ! જેટલાં માણસો એટલી કલ્પનાઓ હોય, જેને જે ઠીક લાગ્યું હોય – જેના થકી પોતાના દિલને થોડી શાતા મળતી હોય એ વાતોને એમણે માન્ય રાખી હોય એવું બની શકે. મને પણ આ ‘આત્મા અમર’વાળી વાત જચી ગઈ અને મારા દિલને સમજાવવા માટે આ બહાનું ઠીક લાગ્યું એટલે માની લીધું બાકી સાચું ખોટું તો તું જાણે !

અરે, મૂછમાં હસીશ મા ! મને ખબર છે કે તું શું વિચારે –
એમ જ ને કે, ‘પગલી,એમ તો તેં મને પણ ક્યાં જોયો છે ! ફકત મારી કલ્પનાઓ જ કરી છે ને મારા વિશે વિચારી વિચારીને મારી સંગાથે વાતો જ કર્યા કરી છે ને – હું તો સાવ પગલી જ!’

‘સખૈયા, તું પગલી કહે તો હું પગલી, મંજૂર. હું તને ખૂબ જ ચાહું છું. ઘણી વખત દુનિયા તારા અસ્તિત્વ પર સવાલ ઉઠાવે છે ને મને સમજાવવા આવે છે કે, ‘તું કદાચ મારા મનનો ભ્રમ પણ હોઈ શકે’. મારા પ્રેમમાં આ ‘કદાચ’ જેવો શબ્દ મને થોડો ખટકે છે. તું છે કે નથી એવા કોઇ જ વિચારોની ઝંઝટમાં હું પડવા નથી માંગતી. મારા માટે તો તું મારો સૌથી અંતરંગ સખૈયો છે બસ, વાત ત્યાં જ પૂર્ણ. અલ્પવિરામ, વિરામચિહ્ન જેવું કશું જ મને ના ખપે – ખપે છે તો ફકત ને ફકત દીર્ઘ સંતોષવાળું પૂર્ણવિરામ ! કારણ, સખૈયા, હું પ્રેમ કરવા માટે જ જન્મી છું. મારી અંદર અનંત પ્રેમની ગંગા વહે છે, એ ગંગા મારે વહાવવી જ પડે – એનો મારી પાસે કોઇ બીજો રસ્તો જ નથી. હું પ્રેમ ના કરું તો કદાચ હું જીવીત નહીં રહી શકું – કદાચ નહીં – ચોકકસપણે જ ! જે ક્ષણોએ એ ‘વહેવું’ બંધ થાય એ ક્ષણે મારા શ્વાસોછવાસ બંધ થઈ ગયા છે એમ સમજી લેજે !

પ્રેમ કરવાથી મને એક અજબ જોમ મળે છે, અદભુત તરંગો મળે છે. ‘પ્રેમ’ ની વ્યાખ્યા કરવા માટે કાયમ શબ્દોની શોધમાં રહેતા લોકો ઘણીવાર મને વામણાં લાગે છે, એમને એક વાર કહેવાનું મન થઈ જાય છે કે, ‘ભલા માણસ, પ્રેમને જીવવાનો હોય, એને જીરવતાં શીખવાનું હોય. એના જેવી પ્રચંડ શક્તિને તમે શબ્દોના ખાબોચિયામાં ક્યાં બાંધવા બેસો છો ? એમાં ક્યાં સમય વેડફો છો !

પ્રેમ કરતાં જે અનુભવ થાય એ તો વર્ણવવું શક્ય જ નથી , આ જે લખ્યું એ બધું તો ફૂલ નહીં ને ફૂલની પાંખડી સમ જ છે ! એનો સ્પર્શ થાય ત્યારે મારા મનમાં ચોવીસ કલાક મંદ સપ્તકના ઘેરાં ઘેરાં સૂર વહ્યાં કરે છે, એક અનોખી ચેતના મારા રુદિયાને, રોમેરોમને પ્રકાશી દે છે, મનના પેટાળમાં સુસુપ્ત અવસ્થામાં વસેલી સર્વ આહલાદક વીજળીઓ પળભરમાં ચેતનવંતી થઈને ખિલખિલાટ હસીને બીજીવારના પ્રેમભર્યા અનુભવની રાહ જોતી’ક ને પાછી નિંદ્રામાં પોઢી જાય છે , કોઇ કાનમાં આવીને મહામંત્ર ફૂંકી જાય છે અને હું ઘેલી બનીને એનો જાપ કરતી કરતી મારી મસ્તીમાં મસ્ત બની જઉં છું . મારી દુનિયા ત્યાં જ સ્થગિત થઈ જાય છે. હું કોણ – તું કોણ ને દુનિયા શું – બધું ય ભૂલી જઉં છું. કશું જ યાદ નથી રહેતું ને હું યાદ રાખવું – ભૂલી જવું જેવા વ્યર્થ પ્રયત્નોથી મુકત થઈને ઝૂમ્યાં જ કરું છું. ચારેકોર હોય છે તો ફકત શૂન્યતા – પરમ શૂન્યતા જ્યાં હું હળ્વી ફૂલ થઈને મોરપિચ્છની જેમ હવામાં તર્યા કરું છું, વાંસળીના સૂરની જેમ બજ્યાં કરું છું.

હવે અહીં જ અટકવું પડશે સખૈયા – કારણ મારી એ સર્વોચ્ચ આનંદની સ્થિતી વર્ણવતાં હું એ સ્થિતીમાં જ પહોંચી ગઈ અને એ આનંદ જતો કરવા હું સહેજ પણ તૈયાર નથી, તો આવજે – ટા..ટા…!
મળ્યાં પછી આમ જ !
-સ્નેહા પટેલ.

Darshan – sakhaiyo

દર્શન:

મારા ઈશ્વર સાથેના સંવાદો:

સખૈયા..હે સખૈયા…
કેમ છે ? અહીં તો રાતનો સમય છે. અમારા વિશ્વમાં તો તું જાણે ને – રાત પડે એટલે અંધારું જ થઈ જાય.આમ તો માંહ્યલી કોર જાતજાતનાં નૃત્યો થકી અંધારું તાંડવ ખેલતું જ હોય છે, પણ રાત પડે એટલે બહાર પણ અંધારુ થઈ જાય છે.

અત્ર – તત્ર સર્વત્ર અંધકાર.

અંધારામાં સામાન્યતઃ લોકોની આંખોમાં નિંદ્રાદેવી રુમઝુમતા પ્રવેશ કરીને પોતાનું શાસન સ્થાપી રુઆબ સાથે એમનો પ્રભાવ વિખેરવા લાગે ,પણ ખબર નહીં કેમ રાતના અંધારામાં મને તું સતત યાદ આવ્યા કરે છે! હું સતત એ અંધારામાં ઊંડી ઉતરીને તારો પ્રકાશ શોધવા મથામણ કરતી રહું છું. કોઇક વાર સફળ થાઉં છું ને કોઇક વાર નિષ્ફળ પણ જાઉં છું, પણ જ્યારે સફળ થઇ જાઉં ત્યારે જાણે જન્મારો સફળ થઈ ગયો એવું જ અનુભવું છું.
આજે પણ અંધકારમાં મેં મારો એ પ્રયાસ ચાલુ કર્યોં. વિચારો બહુ વિચિત્ર હોય છે. જેટલાં દબાવીએ એટલાં વધુ જોરથી ઉથલા મારે ને મારા મગજમાં પણ આજે સવારે મેં જોયેલું એક દ્રશ્ય ઉથલો મારી ગયું.

સખા…લોકો કહે છે કે તું મંદિરમાં વાસ કરે છે, તે હેં – આ વાત સાચી કે ? અમારા ઘરની નજીક એક નવું મંદિર બન્યું હતું. હું બહુ દિવસથી ત્યાં ‘જઉં જઉં’ કરતી હતી પણ મેળ નહતો પડતો. આજે સવારે એ કામ પૂરું કર્યું. વહેલી સવારના ઊઠીને ઝાકળભીનાં વાતાવરણમાં હું મંદિરે ઉપડી જ ગઈ . સૂર્યદેવતાના કોમળ કિરણોમાં ચોમેર વાતાવરણ પણ પ્રફુલ્લિત જણાતું હતું જાણે આગલા દિવસના ઘોંઘાટનો થાક ઉતારીને આળસ મરડીને ના બેઠું હોય! આસોપાલવ, મોગરો, રાતરાણી જેવા વૃક્ષોના પાંદડાની ઝીણી ઝીણી મર્મર પણ સાંભળી – અનુભવી શકાતી હતી. ઠંડી ને નિર્મળ હવાનો સ્પર્શ થતાં રોમે રોમે ટેકરીઓ ઉપસી આવતી હતી – મનમાં આનંદના ઝરાં ફૂટી નીકળતાં હતાં. હું મારા સખાને મળવા જતી હતી ને !

મંદિરમાં તો તને આ લોકોએ કેદ કરીને રાખ્યો હશે એટલે મૂર્તિરુપે તો તું ત્યાં મળી જ જઈશ એવો વિશ્વાસ હતો. નહીંતર તું તો રહ્યો મારો મનમોજી મિત્ર – લાખ કાલાવાલા કરું તો ય ના આવે અને ફકત આંખ મીંચીને તને વિ્ચારી લઉં તો ય તું સાક્ષાત આવીને ઉભો રહી જાય.

મંદિરનું પ્રવેશદ્વાર અદભુત હતું. આરસમાં ઝીણી ઝીણી કોતરણી અને એમાં લાલ – લીલાં – ભૂરાં રંગો પૂરેલા હતાં. લાકડાંના નકશીકામવાળા મોટાં મસ કમાડમાં પિત્તળના ચકચકીત કડાં લટકતાં હતાં. મંદિરમાં અંદરની બાજુ ચોતરફ આરસ જ આરસ – શ્વેત ધવલ આરસથી સમગ્ર વાતાવરણ નિર્મળ ને પવિત્ર લાગતું હતું. છત પર ષટકોણની ડિઝાઈનમાં કાચ જડેલાં હતાં ને એની ફરતે લાલ ભૂરાં કલરની કોતરણીવાળાં લાકડાં. બે ખૂણામાં બે તોતિંગ ઘંટ લટકતાં હતાં અને સામે જ ભંડારાની પાછળ તું બિરાજમાન હતો..અહાહા.. મારો સખા સાક્ષાત! ગુલાબ, જાસૂદ, મોગરો જેવાં ફૂલોની ચાદર પર ધૂપસળીની ધૂમ્રસેરમાંથી તારા મુખારવિંદની આછી ઝલક જોવા મળી જ ગઈ. તારા મસ્તકની ફરતે અનોખી આભા નિહાળી આંખમાં હર્ષ, સંતોષના આંસુ આવી ગયા.

સખૈયા, એ ક્ષણે મને અફસોસ પણ થયો કે, “હું રોજ તારા દર્શન માટે અહીં મંદિરમાં કેમ નથી આવતી ?” આ વાતાવરણ કેટલું પવિત્ર , અલૌકિક છે અને શ્રધ્ધાથી મારી આંખો બંધ થઈ ગઈ , બે હાથ જોડાઈ ગયાં. મનનો તાર તારા તાર સાથે સંધાન કરવા જ જતો હતો ને મારું ધ્યાન ભંગ થઈ ગયું. બાજુમાં જ એક બેન એમના હાથમાં રહેલા પરચૂરણ સિક્કાં એક એક કરીને ભંડારમાં ખડકતાં જતાં હતાં. સિક્કાં ખલાસ થઈ જતાં એમણે એમના પર્સમાંથી સો સોની થોડી નોટ કાઢી અને મંદિરના એક એક ખૂણે જ્યાં પણ મૂકી શકાય ત્યાં એ નોટ મૂકવા લાગ્યાં. એમની ભક્તિથી દિલ ગદ ગદ થઈ ગયું.

‘દાનવીર કર્ણ.’

ત્યાં તો એ શેઠાણીએ એમની બાજુમાં રહેલાં ડ્રાઈવર જેવા માણસને મોકલીને એમની ગાડીમાંથી પૂજાપાનો મોટો થાળ મંગાવ્યો જેમાં ચુંદડી, પ્રસાદ ને સોના ચાંદીના દાગીના સુધ્ધાં હતાં. મંદિરમાં રહેલાં દરેક માણસની આંખો એ બેન પર સ્થિર થઈ ગઈ હતી. પૂજારી પણ એમના વૈભાવ, રુઆબથી ચકાચોંધ થઈને એમના ભણી દોડી ગયો અને તારા દર્શન માટેની લાઇનમાં ઉભા રહેલા લોકોને તદ્દન અવગણીને શેઠાણીજીને ‘આવો આવો’ કહીને આવકારવા લાગ્યો.

એનું વર્તન જોઇને મને એ ના સમજાયું કે એ પૂજારી માટે તારું સ્થાન ઉંચુ હતું કે પેલા શેઠાણીનું ? મારાથી તારી આ અવહેલના સહન ના થતાં હું તો તરત જ ત્યાંથી નીકળી ગઈ.
એ અકળામણ અત્યારે રાતે મને સૂવા નથી દેતી. સખૈયા, મંદિર – એ દર્શન માટેની જગ્યા છે કે પ્રદર્શન માટેની ? મંદિર તો સ્વચ્છ અને પવિત્ર હોય એટલું જ કાફી છે ને ! વળી સાચા દિલથી જે પણ તારા શરણમાં આવતો હોય એના કપડાં – ઘરેણાં – ગાડીને કેમ પ્રાધાન્ય અપાય છે ? હૈયાનાં અત્તરથી મઘમઘતો માનવી આમ હાંસિયામાં ખસેડાઈ જાય અને ખોટા સિક્કાં જેવા માનવીઓ વૈભવના નકલી અજવાળાથી ચળક ચળક થયા કરે..
ઉફ્ફ..સખૈયા – તારા રાજમાં આવો અન્યાય ! આ બધું તું કેમ ચલાવી લે છે ?
આંખો હવે ઘેરાઈ રહી છે. મગજ થોડું થોડું સૂન્ન થતું જાય છે. લાગે છે સજાગતાનો દોર પૂરો થવાની અણી પર છે. એક કામ કર સખૈયા – હવે તું મને સ્વપ્નમાં જ મળજે અને ત્યાં આવીને મને મારા આ સવાલનો ઉત્તર આપજે. હું રાહ જોઉં છું હાં કે..
સ્નેહા પટેલ.

Corona wariors book

પ્રિય મિત્રો, મારે કોરોનામાં હિંમતથી લડેલા, પોતાના અને બીજાના જીવન માટે ઝઝૂમેલા લોકોની સત્યઘટનાઓ ઉપર પુસ્તક બનાવવું છે.

જે પણ મિત્રોને પોતાની વાત પ્રેરણાત્મક લાગતી હોય એ બધા જ મિત્રો મારા ઇમેઇલ એડ્રેસ

sneha_het@yahoo.co.in

પર પોતાના અનુભવો મોકલી શકે છે.

માત્ર પોતાના અનુભવ જ લખવા, હા આપના મિત્રો સાથે આ પોસ્ટ શેર કરીને એમને જણાવો અને તેઓ પોતાના અનુભવ મોકલે એ આવકારદાયક.

અનુભવ લખતી વખતે ધ્યાનમાં રાખવાના મુદ્દા:

દરેક ઘટનાની તારીખ, સ્થળ, ટ્રીટમેન્ટની વિગતો જે પણ હોય એ જરૂર પૂરતી વિસ્તારથી લખવા વિનંતી જેથી મને બધી ઘટનાના અનુસંધાન મળી રહે અને હું પૂરતી છણાવટ સાથે લખાણને ન્યાય આપી શકું. આડું અવળું અને કોઈ પણ પ્રકારના કોઈને દોષરોપણ કે નેગેટિવ લખાણ હશે તો મને એના ઉપર લખવું નહિ જ ગમે માટે નેગેટિવિટીથી મહેરબાની કરીને દૂર રહેજો. તમારી હિંમત ને સકારાત્મકતા જ મારા માટે મહત્વની છે.

આપના અનુભવ પુસ્તકમાં લઈશ તો આપને જાણ કરીશ. આપનું નામ, એડ્રેસ,ફોન નંબર વગેરે આપવા જેથી પુસ્તક છપાય ત્યારે આપને એની નકલ મોકલી શકું.

ખાસ નોંધ: અહીં કે ફોન ઉપર મેસેજમાં કોઈ જ પ્રકારની વાતચીત ના કરવી. જે પણ જણાવવા યોગ્ય હશે એ માત્ર ને માત્ર ઇમેઇલથી જ વાત થશે. એક જ જગ્યાએ વાત થાય તો મારો સમય ને શક્તિ બચી જાય અને પુસ્તકનું મેનેજમેન્ટ વ્યવસ્થિત કરી શકું.

આભાર,

સ્નેહા પટેલ, 12nov, 21.

સખૈયો – ભાષાવૈભવ

અમેરિકા – દેશવિદેશ મેગેઝીન- સપ્ટેમ્બર 2021 માં મારી નિયમિત કોલમ ‘ઓટલો’નો લેખ:

ભાષા:

विशंविशं मघवा पर्यशात जनानां धेना
अवचाकसद्वषा !
यस्याह् शक्रः सवनेषु रण्यति स तीव्रैः
सोमैः सहते प्रूतन्यतः !!

• वह आत्मा जो सदैव भगवदभक्ति में लीन रहती है, उसे दुख दर्द कभी नहीं सताते है !

-ઋગવેદ.

સખૈયા, સાંભળ્યું છે કે ભાષા એ સંવાદની મહત્વની કડી છે, પણ હું તો કાયમ મને જે પણ ભાષા આવડે છે એમાં જ તારી સાથે બોલું છું, કશું જ નવું શીખવાનો પ્રયત્ન સુધ્ધાં નથી કરતી ! ઘણીવાર તો બોલી લીધા પછી મને ખુદને એની વાક્યરચનામાં પણ ભૂલ લાગે છે. લાગે છે કે, મારે જે કહેવું હતું એ વ્યવસ્થિત રીતે કહેવાયું જ નથી, વળી જે કહેવું હતું એ કહેવાયું જ નહીં તો તું એ વાત બરાબર સમજીશ કેમનો ? આંખોમાં દ્વિધા આંજીને હું તારી સૂરત સામે નજર કરું છું અને મારી બધી ચિંતા – દ્વિધાની ભૂલ-ભૂલામણી સરળ થઈ જાય છે. એની પાછળ એક જ કારણ છુપાયેલું હોય છે અને એ છે ફક્ત તારું સુમધુર, નયનાકર્ષક સ્મિત અને તારી સ્નેહાંજનવાળી નજર !

નવા માટલામાંથી ધીમે ધીમે પાણી ઝમ્યાં કરે અને પછી એનું પાણી મીઠું ને મધુરું લાગે, એના સ્વાદની તોલે કોઇ પણ ફ્રીજના પાણી કે રંગબિરંગી શરબતો પણ ના આવે પણ તારી નેહભરી નજર તો એ મીઠા મધુરા શીતળ પાણી કરતાં પણ વધુ આહલાદક, અવર્ણનીય હોય છે, ઝમ્યાં જ કરે..ઝમ્યાં જ કરે !
તારા બંધ હોઠના નાજુક સ્મિત પાછળથી મને દિવ્યવાણી સંભળાય છે અને ખ્યાલ આવી જાય છે કે તું મારી બધી ય વાતો બહુ સરળતાથી સમજી ગયો છે – જે વ્યવસ્થિત બોલાઈ શકાઈ નહીં, બરાબર સમજાવી શકાઈ નહીં અને હદ તો એ કે જે અનુભવાયેલી અને જેને અનુરુપ શબ્દો ના મળતાં ફકત દિલમાં જ ઉગીને રહી ગઈ – મુખમાંથી બહાર જ ના નીકળી શકી એ વાત પણ તું સરળતાથી અને અદ્દલ એના મૂળ અર્થમાં જ સમજી જાય છે.

તો દુનિયામાં ભાષાઓનું જે મહત્વ ગણાવાયું છે એ સાવ નક્કામું જ કે ?

પાંદડા ઉપરનું ભીનું – ઠંડું – મોતી જેવું ચમકતું ઝાકળ મને તારી મમતાનો અનુભવ કરાવે છે. પવનમાં ડોલતાં ઝૂમતાં વૃક્ષના પાંદડા, ફૂલ , ફૂલની આસપાસ ફરતાં ભ્રમરો, અલબેલા રંગીન પતંગિયાઓ થકી તારી મસ્તી હું બરાબર સમજી શકું છું. ઉંચા પહાડ પરથી નીચે પછડાતાં ઝરણામાં તારો આદેશ અને એ જ ઝરણું નદી બનીને ખળખળ વહેતા વહેતી દરિયા તરફ આગળ ધપે છે ત્યારે મહાન સમર્પણનો પાઠ શીખી શકું છું. સૂર્યનો અનુવાદ દિવસ અને ચંદ્રનો રાત થાય એ સમજણ તો મારામાં જન્મજાત જ હતી. રોજ રાત પડે સૂઇ જવાનું ને દિવસ ઉગે એટલે ઉઠી જવાનું, આ સંવેદનોની ભાષા તો હું તારી પાસે હતી ત્યારની શીખી ગયેલી, કડકડાટ ગોખી ગયેલી.

આપણી વચ્ચે લાગણીનો નિરાકાર સેતુ છે જેની પર ચાલવા માટે શુધ્ધ પ્રેમથી વધુ કોઇ જ આવડતની જરુર નથી પડતી. વળી એ આવડત મેળવવા કોઇ મોટી હાઈ- ફાઈ સ્કુલોમાં એડમીશન નથી લેવા પડતાં કે કોઇ મોટી મોટી ડિગ્રીઓની પરીક્ષાઓ પાસ નથી કરવી પડતી, એ તો મગજને સાવ તળિયા સુધી ખાલી કરી, દિલમાં ઠસોઠસ તારી યાદ ભરી, બે હાથ જોડીને આંખ બંધ કરવાની એટલે આપોઆપ આવડી જાય છે. કોઇ જ ભ્રમ કે અણસમજને ત્યાં સ્થાન નથી. ત્યાં તો ‘જે છે એ જ છે’ ને કશાથી એને જુઠલાવી જ ના શકાય એવું જ કંઇક છે. આ અનુભવ એકલતાના વનમાં ફરતાં સાંભળવા મળતાં પક્ષીના ટહુકા જેવો મીઠો છે. અધૂરપને કોઇ સ્થાન નથી, સ્થાન છે તો ફક્ત મધુરપને જ ! એ સ્થળ -કાળમાં એક જ વિચાર આવે કે અત્યાર સુધી જે પણ મળ્યું, જે પણ માણ્યું આ સમય એનાથી ક્યાંય આગળનો અદકેરો છે, અદભુત છે. જીવનમાં એ સમયે સતત કંઇક ઉમેરાતું જ જાય છે, બાદબાકીઓની બાદબાકી થઈ જાય છે ને ચિંતા -પીડા -દુઃખના ભાગાકાર ! તને લખતી નથી છતાં તું લખાઈ જાય છે, મારામાં દૂર સુદૂર અનહદ ફકત તું જ તું વિસ્તરાઇ જાય છે. કશું ય બોલાયા વિના મારામાં તારા પડઘા પડે છે.
તારી સાથે સંધાતી તાદાત્મયની ક્ષણો પછી એમ થાય છે કે , ‘ વ્યક્ત થવા ભાષાની ક્યાં કોઇ જરુર જ છે ? એ તો દુનિયાના લોકો બસ એમ જ…’
-સ્નેહા પટેલ.

• 

• 

Breath poetry

https://fb.watch/7OMfk-HX1O/

સ્ત્રી હોવાનો ભાર

• 

• 

• 

સ્ત્રી હોવાનો ભાર:

‘હું સ્કૂલમાં જતી ત્યારથી એ લોકોએ મને જોતા હતા અને એક દિવસ મારા મા બાપની સમક્ષ મને એમની સાથે પરણાવી દેવાની માંગ કરી. મારા પેરેન્ટસે એમની વાત ના સ્વીકારતા એ હેવાનોએ મારા ઘરની લાઈટપાણી ને બધી જીવનજરૂરિયાતની વસ્તુઓનો સપ્લાય બન્ધ કરી દીધો ને ચોવીસ કલાક મારા ઘરની બહાર પહેરો ગોઠવીને ટોર્ચર કરવાનું ચાલુ કર્યું. ના છૂટકે મારા માતાપિતાએ મને એમની સાથે પરણાવવી પડી અને ત્યારે મારી ઉંમર હતી માત્ર 14 વર્ષ! પરણ્યાં પછી રોજ  મારી ઉપર ઢોર માર સાથે શારીરિક જુલ્મ થતો. ચાર મહિના ચૂપચાપ બધું સહન કર્યું ને પછી તક મળતાં હું ત્યાંથી ભાગીને હિન્દુસ્તાન આવી ગઈ.’આ શબ્દો છે અફઘાનની સ્ત્રી રુખસાનાના – જે અત્યારે 19-20 વર્ષની છે. 6 વર્ષ પહેલાં અફઘાનમાં સ્ત્રીઓની આ હાલત હતી તો અત્યારની હાલત તો વિચાર પણ નથી આવતો.
આજે જગત આખામાં એકવીસમી સદીની નારી માટે કેટકેટલું વિચારાઈ રહ્યું છે, કામ થઈ રહ્યું છે એ તો આપણે બધા સારી રીતે જાણીએ જ છીએ. ઓલિમ્પિકમાં આપણી ભારતની મહિલા ખેલાડીઓના શાનદાર પ્રદર્શન પછી તો દરેક સ્ત્રીને પોતાના નારી અવતાર પર ગર્વ થઈ ગયો હતો, મનોમન આવતો ભવ પણ સ્વભાવે કોમળ ને મનથી આવા મજબૂત એવો સ્ત્રીનો અવતાર જ દેજો – એવી ભગવાનને પ્રાર્થના પણ કરી દીધી હતી. દુનિયાભરના પુરુષોને સ્ત્રીઓના માનસિક વિકાસ અને સમજભરી વિચારશૈલી ઉપર માન થવા લાગ્યું હતું, એમની તાકાત સ્વીકારવા લાગ્યા હતાં.

આજની નારી સ્વતંત્રતા સાથે પોતાના મૂલ્યો સાચવી જાણે છે એ જોઈને મનમાં હરખનો સાગર ઉછાળા પણ મારતો હતો ત્યાં અચાનક જ અમેરિકાએ અફઘાનમાંથી પોતાનું સૈન્ય હટાવી દીધું અને અફઘાનિસ્તાન ઉપર તાલિબાનીઓએ કોઈ જ પ્રકારની ઝાઝી મહેનત વિના જ કબજો જમાવી દીધોના સમાચાર જાણવા મળ્યાં અને થોડો શોક લાગ્યો. પછી તો રોજ રોજ ટીવી, નેટ, સમાચારપત્રો બધી જ જગ્યા તાલિબાનીઓના મહિલાઓ પ્રત્યેના ક્રૂર વર્તાવના સમાચારથી છલકાવા લાગી. જાત- જાતનાં અમાનવીય નિયમો બહાર પડવા લાગ્યા:
-મહિલાઓ એકલી ઘરમાંથી બહાર નહિ નીકળી શકે- ઘરની બહાર બુરખામાં જ નીકળી શકશે-  ઘરની બાલ્કની કે બારીમાં કોઈ મહિલા દેખાવી ના જોઈએ- નેલપોલિશ ના કરી શકે, હિલ્સ નહિ પહેરી શકે તેમ જ એમની મરજી મુજબ લગ્ન પણ ના કરી શકે.- ગ્રાઉન્ડ ફ્લોર પર ઘરની બારીઓને કલર કરવો જેથી કોઈ મહિલા દેખાય નહિ.- મહિલાઓ ફોટો પડાવી ના શકે અને કોઈ જ જગ્યાએ એમના ફોટા છપાવા પણ ના જોઈએ.-કોઈ જગ્યાના નામમાં મહિલાનું નામ લખાયું હોય તો એ દૂર કરી નાંખવું.-મહિલાઓ નોકરી નહિ કરી શકે તેમ જ શિક્ષણ પણ નહીં મેળવી શકે.-આ બધા નિયમોનો ભંગ કર્યો તો મહિલાઓને સજા થશે.
આ છપાશે ત્યાં સુધીમાં તો આવા કેટલાય નવા નિયમો બની જશે ખબર નહિ જાણે સ્ત્રી નહિ નિયમોનું પોટલું ના હોય!

આવું બધું વાંચીને મગજ બે ઘડી સુન્ન થઈ ગયું ને વિચાર આવી ગયો કે, ‘આ અચાનક જ આપણે કયા જમાનામાં પાછા વળી ગયા ?’
ધમધમતા વિકાસના પંથે સડસડાટ દોડતી સ્ત્રીઓની આવી અધોગતિ ! ક્યાં હજી તો આપણે સ્ત્રીઓની પસંદગી – નાપસંદગી, હક – મરજી જેવા વિવિધ પાસાઓ ઉપર ડિબેટ કરતાં હતાં,  દુનિયા પાસે નારીની વધુ ને વધુ સન્માનજનક સ્થિતિનો સ્વીકાર કરાવી રહ્યાં હતાં ત્યાં તો અચાનક આવા સમાચાર મળ્યાં ને જાણે બધું કરેલું કારવેલું પાણીમાં મળી ગયું. સમાજની બધી જ મહેનત, સમજ, સ્વીકાર, સપોર્ટ બધું જ એળે ગયું એવું લાગ્યું.

તાલિબાનોની પશુતા દિન બ દિન વધતી જ ચાલી છે. બાર વર્ષથી ઉપરની છોકરીઓ, 45થી નીચેની વિધવા સ્ત્રીઓ અમને સોંપી દો જેવી ક્રૂર માંગણીથી માંડીને જબરદસ્તી ત્યાંની સ્ત્રીઓ સાથે નિકાહ કરી રહ્યા છે. અફઘાનિસ્તાનમાં સૂકામેવાના ભાવ આસમાને પહોંચી ગયા પણ  મા -દીકરી – બહેનની ફદિયાના ભાવે, માત્ર મનોરંજન હેતુ છડે ચોક નિલામી થઈ રહી છે -જેનાથી ત્યાંની દરેક સ્ત્રી પારેવડાં ની માફક ફફડી ઉઠી છે. એમાં પણ જે સ્ત્રી કોઈ બાળકીની માતા હોય એની હાલત તો ઓર ખરાબ. એ પોતાની દીકરીની ચિંતામાં પોતાના વિશે કશું વિચારી શકે એવી હાલતમાં જ નથી.

તમે બધાએ જોયું જ હશે કે છાપામાં એક અફઘાની ‘મા’નો ફોટો છપાયો હતો જે કાબુલ એરપોર્ટની અંદર પોતાની બે વર્ષની દીકરીને ફેંકીને ત્યાંના અફસરોને વિનંતી કરી રહી છે કે,’ મારું જે થવું હોય એ થશે પણ મારી દીકરીને અહીંથી બહાર કાઢી લો, બચાવી લો.’

ઊ…ફ…ફ…

આવી ઘટના લખતા મારા આંગળા કાંપી ગયા, દિલમાં ક્યાંક સતત નાગમતી લાગણી રમતી રહી..સાવ બે વર્ષની માસૂમ બાળકી જેના મોઢા પરથી હજી ભગવાનના ઘરેથી આ ધરતી ઉપર આવ્યાના પડછાયા પણ ઓસર્યા નથી, સરખું બોલતાં ચાલતાં ય માંડ શીખી હશે અને સમજણ તો હજી પારણાની રેશમી દોરીએ લહેરાતી હશે એવી માસૂમની આ હાલત ! 
આ તો એક ઘટના આપણા ધ્યાનમાં આવી બાકી તાલિબાનોની રાક્ષસી માનસિકતા સામે તો આવી કેટલી ય ઘટનાઓ ઘટતી હશે, કેટલી અબળાઓ રોતી કકળતી હશે, માર ખાતી હશે, પાશવી વિકૃતિઓ સહન કરતી હશે, જેનમાં આત્મહત્યા કરવાની હિંમત આવી હશે એ છૂટી ગઈ હશે પણ જેનામાં એ હિંમત ના હોય એ પણ જીવતી લાશની જેમ જ ક્યાંક પડી રહેતી હશે ને !
શું સ્ત્રી જન્મની આ જ સચ્ચાઈ છે? આટલા વર્ષોમાં એનો સરસ વિકાસ થયોની માન્યતાઓ, સ્વતંત્રતા બધું તકલાદી – ખ્યાલી પુલાવ માત્ર હતું? કાલે સ્ત્રી જન્મના આત્મગૌરવમાં જીવતી સ્ત્રીને આજે સ્ત્રીનો અવતાર એક શાપ જેવો લાગવા લાગ્યો છે, બહેન – દીકરી- પત્ની જેવા સંબંધો હોવા એ એક ભાર જેવું લાગવા માંડ્યું છે,
આજની અફઘાની સ્ત્રી સદીઓ પહેલાંની સ્ત્રી કરતાં પણ બદતર હાલતમાં જીવી રહી છે.એ જોઈને એક આર.એચ.શીનનું એક પ્રખ્યાત વાક્ય યાદ આવી ગયું,

‘Pain shapes a woman into a warrior.’

દુનિયાની મહાસતાઓ જ્યાં નિષફળ જઈ રહી છે ત્યાં કદાચ અફઘાનની સ્ત્રીઓ જાતે પોતાના ગૌરવ માટે યોદ્ધા બનીને ઉભરે એવી આશા રાખીએ, બાકી તો આ ઘટના સદીની સૌથી કરુણ ઘટના કહી શકાય એમ છે.

-સ્નેહા પટેલ.

Peraolympics 2021

• 

• 

• 

• 

પેરાલિમ્પિક્સમાં આપણને જે રીતે ધડાધડ મેડલ મળે છે એ જોઈને એ ખેલાડીઓનો વિડિઓ શોધીને જોવાની જબરદસ્ત ઈચ્છા થઈ ગઈ. આજે એમાંના અમુક વિડિઓ જોતાં જોતાં મને મારા બે સાબૂત હાથ,પગ ઉપર શરમ આવી ગઈ. આટલું સ્વસ્થ શરીર ને આપણે ફક્ત ચાલવા સિવાય કોઈ ખાસ કસરત નથી કરતાં 😦

આ લોકોનું ઝનૂન…જીજીવિષા…fighting spirit… confidence….
ઉફ્ફ…

કદાચ કોઈ અંગ ગુમાવ્યાં પછી માનવીમાં ટકી રહેવા અદભુત જીદ જન્મ લેતી હશે ( તમે મક્કમ હો તો જ ઈશ્વર તમને મદદ કરે એટલે ભગવાનની કૃપા નહિ કહું પણ એની સામે છાતી કાઢીને ઉભા રહીને મેળવેલો હક્ક કહીશ) જે અંતે આવા અદભુત પરિણામ મેળવી આપતી હશે.

કયો ખેલાડી કયા દેશનો એ તો પછી વિચાર આવે પણ એની લડવાની સ્પિરિટ આપણું દિલ ચોરી જાય…દેશ, જાતિ, રૂપરંગ બધું જ ગૌણ…કિંમત ફક્ત રાખમાંથી ઉભા થઈને સૂર્યની જેમ ચમકવાની જીદદવાળા દરેક લડવૈયાની. ભલે કોઈ પણ દેશનો કોઈ પણ ખેલાડી જીતે પણ હું એ દરેકે દરેક ખેલાડીને દિલથી પ્રણામ કરું છું ને મારા સાબૂત હાથ પગ શરીર માટે ભગવાનનો આભાર માનું છું.

-સ્નેહા પટેલ (પેરાલિમ્પિકનો નશો 😀 )

Gulzarji

— तुम आ गये हो, नूर आ गया है।
— નમણું નકશીકામ કરનાર શબ્દશિલ્પી : ગુલઝારસાહેબ :
–આજે 18 ઓગસ્ટના રોજ જેમણે 85 વર્ષ પૂરાં કર્યાં તે ગુલઝારસાહેબ ફિલ્મ અને સાહિત્ય-બંને ક્ષેત્રે છેલ્લા 58 વર્ષથી સક્રિય છે. પંજાબના દીના નામે નાનકડાં ગામ (હાલ પાકિસ્તાન) ખાતે બહોળા શીખ પરિવારમાં 1936 માં જન્મેલ ગુલઝારનું મૂળ નામ ‘સંપૂરણ સિંઘ કાલરા’. દસ – બાર વરસની ઉમરે જ દેશનું વિભાજન થતાં સમગ્ર પરિવાર અમૃતસર ખાતે સ્થળાંતરિત થયા બાદ ગુલઝાર પુખ્ત ઉમરે મુંબઈ પહોંચ્યા અને એક ગેરેજમાં મોટર મિકેનિક તરીકે નોકરી કરતાં કરતાં શેર-શાયરી-કવિતા પ્રત્યે ય નાનપણથી લગાવ હોવાથી એ ક્ષેત્રે પણ સમાંતરે સર્જન થતું રહ્યું.
–દરમ્યાન, સુખ્યાત ફિલ્મકાર બિમલ રોય સાથે ઓળખાણ થતાં તેમના સહાયક તરીકે જોડાયાં. એ સમયે બિમલ રોય बंदिनी નાં નિર્માણમાં વ્યસ્ત હોઈ, એક ગીતની જરૂર પડતાં ગીતકાર શૈલેન્દ્રે ગુલઝારનાં નામની ભલામણ કરી ને बंदिनी માં એક ગીત લખીને ગુલઝારસાહેબે હિંદી ફિલ્મ – લેખન ક્ષેત્રે મંગલાચરણ કર્યું. 1963 ની એ ફિલ્મ बंदिनी માટે લખેલ ગીત :
मोरा गोरा अंग ल ई ले
मोहे श्याम रंग द ई दे

• સચિન’દાનાં સ્વરાંકનમાં, લતાજીના મીઠડા સ્વરમાં, પડદા પર નૂતને ગાયેલ આ ગીતની લોકપ્રિયતાથી ગુલઝાર ગીત-લેખક તરીકે પ્રતિષ્ઠિત થતા ગયા અને બાદમાં તો 1871 સુધીમાં पूर्णिमा, दो दुनी चार, आशीर्वाद, आनंद, गुड्डी જેવી ઘણી ફિલ્મોમાં સત્વશીલ ગીતો લખીને ગુલઝારસાહેબે પોતાની ગીતલેખક તરીકેની સર્જક પ્રતિભાનો પરિચય કરાવ્યો.
  1971 નું વર્ષ ગુલઝારની કારકિર્દી માટે માટે એક નવો વળાંક લ ઈ ને આવ્યું.
  તેમણે દિગ્દર્શિત કરેલી પ્રથમ ફિલ્મ मेरे अपने ની સફળતાએ ગુલઝારનાં દિગ્દર્શક તરીકેનાં કૌશલ્યનો પરિચય કરાવ્યો. એ જ વર્ષે આવેલી अचानक પણ જમાવટ કરી ગઈ.
  આ પછી તો દિગ્દર્શક ઉપરાંત નિર્માતા,કથાલેખક, સંવાદલેખક, ગીતલેખક અને એડિટર તરીકે પણ પોતાની સર્જનકલા-પ્રતિભાને સહુએ જાણી, માણી અને પ્રમાણી.
  ગુલઝારની સાર્થક, સ-ફળ ફિલ્મોની યાદી તો પ્રલંબ છે પણ થોડી ઉલ્લેખનીય ફિલ્મો જોઈએ તો –
  मेरे अपने, अचानक, परिचय, आंधी, लेकिन, लिबास, घर, इजाजत, नमकीन, अंगूर, घरोंदा, देवता,किनारा, खूबसूरत, कोशिश, मासूम, मौसम, हू तू तू, माचिस વગેરે.
  ઉત્કૃષ્ટ ફિલ્મસર્જન બદલ દસેક જેટલા નેશનલ એવોર્ડ, 20 જેટલા ફિલ્મફેર એવોર્ડ ઉપરાંત ગીત, સંવાદ, વાર્તા વગેરે માટે પણ અઢળક એવોર્ડ પ્રાપ્ત કરનાર ગુલઝારસાહેબ એકમાત્ર એવા હિંદી ફિલ્મ ગીતકાર છે જેને ( ‘સ્લમડોગ મિલિનિયોર’ નાં ગીત जय हो માટે 2009 માં) વિશ્વવિખ્યાત ‘ઓસ્કાર એવોર્ડ’ મળેલ છે. આ ઉપરાંત માટે ફિલ્મ ક્ષેત્રે અનન્ય પ્રદાન બદલ એમને ભારત સરકાર તરફથી પ્રતિષ્ઠિત ‘દાદાસાહેબ ફાળકે એવોર્ડ’ થી પણ ઉચિત રીતે નવાજવામાં આવેલ છે.
  1973 માં ગુલઝારે રાખી સાથે લગ્ન કર્યા ને એક દીકરી જન્મી ‘બોસ્કી’ ઉર્ફે ‘મેઘના’. પણ કમનસીબે દીકરી એક વરસની થઈ ત્યાં જ બંનેને વિખૂટાં પડવાનું ટાણું આવ્યું ને દીકરીને ગુલઝારે ઉછેરી, જેણે પણ બાદમાં फिलहाल જેવી ઓફબિટ ફિલ્મોનું સર્જન કરીને પિતાનો કળાકીય વારસો આગળ વધાર્યો છે.
  2004 માં ‘પદ્મવિભૂષણ’ થી સન્માનિત ગુલઝારસાહેબનાં બિનફિલ્મી સાહિત્યસર્જન ઉપર દ્રષ્ટિપાત કરીએ તો – कुछ और नझमे/ पुखराज/पंद्रह पांच पचहत्तर /त्रिवेणी/रात पश्मिने की/ रात, चांद और मैं /यार झुलाहे જેવાં કાવ્યસંગ્રહો એમનાં ખાતે બોલે છે. ગુલઝાર એક અચ્છા વાર્તાકાર પણ છે. એમના એક વાર્તાસંગ્રહ ‘ धुंआ ‘ને તો કેન્દ્રીય સાહિત્ય અકાદમીએ પુરસ્કૃત કરેલ છે.
  दिल पडोशी है /मरासिम /ईश्क ईश्क /कोई बात चले જેવાં બિનફિલ્મી ગીત-ગઝલનાં આલ્બમ્સ ઉપરાંત मिर्झा ग़ालिब જેવી લોકપ્રિય ટી. વી. સિરિયલ્સ પણ ગુલઝારસાહેબની સર્વતોમુખી પ્રતિભાનાં પરિચાયક છે.
  ગુલઝારસાહેબે લખેલ ફિલ્મગીતો અનેક રીતે નોખાં /અનોખાં છે. એમનાં ગીતોમાં અનેક રંગો અને છટાઓ જોઈ શકાય છે. કાવ્યત્વની કોટિએ પહોંચતાં તેમનાં કેટલાક ગીતોમાં તો ભાતીગળ ભાષાવૈભવ સોળે કળાએ ખીલતો પામી શકાય છે. માનવીય સંવેદનો, જીવતરની કડવી વાસ્તવિકતાઓ, ભીતરી સંઘર્ષ /ગડમથલ/વલોપાત /વિરહની વેદના અને પ્રણય-સંવેદનોની લીલીછમ અભિવ્યક્તિ જેવા વૈવિધ્યસભર આયામ પર ગુલઝારસાહેબની કલમ યથેચ્છ વિહરી છે.
  ગુલઝારસાહેબનાં ચૂંટેલાં હિંદી ફિલ્મીગીતોનો અંગ્રેજી અનુવાદ કરનાર વિદ્વાન પ્રોફેસર શ્રી Sunjoy Shekhar ગુલઝારનાં ગીત-વિશ્વ વિશે જણાવતાં લખે છે:
• “Gulzar has brought a rare poetic sensibility to popular Hindi film music over a five – decade long career. His sophisticated insights into psychological complexities, his spoken dialects in written words and, above all, his inimitable, surprising imagery have entertained his legions of fans over successive generations. “
  સુખ્યાત પત્રકાર,ફિલ્મચરિત્રલેખિકા નસરીન મુન્ની કબીરે ગુલઝારનાં દીર્ઘ ઇન્ટરવ્યૂઝ લૈને એક સરસ મજાનું પુસ્તક આપેલ છે -‘ जिया जले’ – જેમાં ગુલઝારે પોતાનાં જીવનનાં અને કારકિર્દીના વિધવિધ પડાવ વિશે અને પોતાની આ યાત્રાના માર્ગમાં મળેલ વિવિધ પ્રતિભાઓ વશે મોકળાં મને વાત માંડી છે.
  બે’ક વરસ અગાઉ यशवंत व्यास દ્વારા ગુલઝારની દીર્ઘ મુલાકાતોના આધારે લખાયેલ એક હિંદી પુસ્તક : बोसकीयाना :પ્રકાશિત થયું છે, જેની ટેગલાઈન છે: बाते – मुलाकात :गुलझार:
  આ પુસ્તકમાં ગુલઝારસાહેબ કહે છે:
  –” હું ફિલ્મની સ્ક્રિપ્ટ કે ગીતો ક્યારેક જ લખું છું પણ ટેનિસ રોજ રમું છું… હું તો ક્લાર્ક છું. સાડા દસ વાગે મારી ઓફિસે પહોંચી જાઉં છું અને પાંચ વાગ્યા સુધી કામ કરું છું. કામ કરવાનું છે શિસ્તબદ્ધ. કાયદેસર કામ કરવાનું છે. કવિઓ કાંઈ પરગ્રહમાંથી આવેલાં પ્રાણીઓ થોડાં છે ?… ફિલ્મો મારી જિંદગીનો હિસ્સો જરૂર બની. પણ હું ફિલ્મો કરતો ને પાછો પુસ્તકો પાસે આવી જતો. મને બાંધી રાખનારું પરિબળ ફિલ્મો નહીં, પુસ્તકો ! “
  –આવા અનન્ય પુસ્તકપ્રેમી, કલમ-ઉપાસક અને ઉત્કૃષ્ટ ફિલ્મસર્જક ગુલઝારસાહેબને દીર્ઘ, સ્વસ્થ, પ્રસન્ન, કલમમય જીવનની સુકામનાઓ.
  — R. P. Joshi : Rajkot :

• 

Global poet

Global poet – Proud moment !

Rotary club of salem દ્વારા સંપાદિત એંથોલોજીમાં 104 ગ્લોબલ કવિઓમાં મારી ગુજરાતી કવિતા અને એનો અંગ્રેજીમાં અનુવાદ પણ છપાયો છે એ ગૌરવભરી ક્ષણો આપની સાથે વહેંચતા મને ખૂબ આનંદ થાય છે.

શુકનવંતુ:

મારા શ્વાસની માળામાં
તારા નામનું ફૂલ પૂરોવતી હતી
ત્યાં
બારીમાંથી દાદાગીરી કરીને ઘુસી જતી હવા,
એક કાળિયો ભમરો
મારા એ ગૂંથણ ઉપર નજર રાખીને જ બેઠા હતા.
તરાપ મારી જ સમજો
અને
હું ગભરાઈ ગઈ,
શ્વાસને બે હથેળીની આડશ કરી દીધી.
મારી હથેળીમાં તારી ચાહતનો દરિયો છલકતો હતો
એના મોજાં દિલના દરવાજે પછડાવા લાગ્યાં
ધક..ધક…ધક..ધડામ..
મહેંક મહેંક થતાં મારા શ્વાસ
બે ઘડી અસ્થિર –
બેસૂરા થઈ ગયા
હૃદય એની નિયમિત ગતિ ચૂકવા લાગ્યું
ગભરામણ થઈ ગઈ
શ્વાસ ચૂંથાવા લાગ્યો
હોઠ થરથર…
નજર ભેજવાળી થઈ
અને
બંધ થઈ ગઈ
હોઠમાંથી આપોઆપ મારી અતિપ્રિય પ્રાર્થના સરી પડી.
અચાનક ચમત્કાર થઈ ગયો..
ભમરો એનું ગણગણ બંધ કરીને
મારી સામે ધ્યાનસ્થ થઈને બેસી ગયો,
વાવાઝોડાં જેવી હવા
મા ની લોરી જેવી નાજુક ફરફરમાં ફેરવાઈ ગઈ
અને
આખું વાતાવરણ મઘમઘ થઈ ગયું.
હવે તને ખાત્રી થઈને કે
આ દુનિયા તો ઠીક
પણ
પેલી દુનિયા પણ આપણું મિલન
શુકનવંતુ ગણે છે.

-સ્નેહા પટેલ.

I was sewing an exquisite splendour of daffodils
Made of thy name, in my garland of breath,
Just then,
A gust of wind entered through the window tenaciously,
A black bumblebee
Fluttered about gazing fixatedly at my embroidery,
It was almost about to attack,
I was scared stiff!!
I shielded my breath with my palms,
The same palms on which the ocean of your love overflowed,
And its waves began to pound on the door of my heart,
Bang……Bang…..Bang…..Boom!!!!
My breath, which spread fragrance and perfume, started to tremble,
and turned dissonant for a while,
My heart skipped a beat,
My breath started to feel constricted, I was shaken,
My lips quivered, eyes moist,
Began to shut!!!
My heart’s treasured prayer started to spill from my lips,
And suddenly there was a miracle!!!
The bee’s buzzing stopped as it sat before me in a trance,
The monstrous wind turned into
The delicate tune of a mother’s lullaby,
And fragrance filled the atmosphere with its sweetness,
Now did you accept? Not only this world,
But heaven too, believes our rendezvous is a good omen!!!!

• Sneha Patel.

Translation credit: Mahesh Bhrahmbhatt, Puja Maheta, Kamlesh Maheta.

અફઘાનિસ્તાન – અમેરિકા અને દુનિયા

આમ તો આ ઘણો વ્યાપક વિષય છે અને મારે બ્લૉગ લખવો જોઈએ, પણ હાલ અહીં પ્રાથમિક વિચારો વ્યક્ત કરું છું.
અફઘાનિસ્તાનની હાલની સ્થિતિ માટે અમેરિકા જવાબદાર છે એવું શા માટે મોટાભાગનાને લાગે છે?
મારી દૃષ્ટિએ અમેરિકા જવાબદાર નથી.
કોઈ પુત્ર કે પુત્રી 20 વર્ષે આત્મનિર્ભર ન થાય તો એના માટે જવાબદાર કોણ?
અનેક દાયકાથી #હિંસાખોર_ડાબેરીઓ દ્વારા એક પર્સેપ્શન ઘૂંટી ઘૂંટીને – ઘોળી ઘોળીને ફેલાવવામાં આવી રહ્યું છે કે, દુનિયાના બધા દૂષણ માટે અમેરિકા જવાબદાર છે!
એ જ હિંસાખોર ડાબેરીઓ ભારત સહિત દુનિયાભરના દેશોમાં ત્યાંના ધનિકોને વિલન ચીતરતા રહે છે. બસ એ જ કામ ડાબેરીઓ અમેરિકા વિરુદ્ધ કરતા રહ્યા છે.
અફઘાનિસ્તાનના સંદર્ભમાં મુદ્દો એ છે કે, અમેરિકા જેહાદી માનસિકતાનો સફાયો કરવા 20 વર્ષ સુધી ઝઝુમતું રહ્યું. બે-પાંચ દેશો સિવાય કોઈએ એને સાથ ન આપ્યો. બીજી તરફ જેહાદીઓને મદદ-શરણ-સહાય-શસ્ત્રો આપનારા ઘણા દેશ હતા/છે. કંગાળ પાકિસ્તાનીઓની પ્રગતિ કરવાની કોઈ હેસિયત નથી, એટલે એ ચીનની પૂંઠે ભરાયું છે. માઓવાદી ચીનના ઈરાદા કોણ નથી જાણતું? તુર્કીમાં જેહાદી માનસિકતાનો પ્રમુખ બેઠો છે. રશિયાને અફઘાનિસ્તાનમાંથી કરવી પડેલી પીછેહઠનો ચચરાટ હજુ શમ્યો નથી.
આ તમામ પરિબળોથી ઉપર… મૂળભૂત #જેહાદી માનસિકતાને એનાં જ ઉદ્દગમ સ્થાનમાં હરાવવા માટે અમેરિકાએ 20 વર્ષ/કરોડો ડૉલર/અને હજારો સૈનિક ગુમાવ્યા પછી આવો નિર્ણય લીધો હોય…તો પણ એ જ વિલન?!🤔
કેટકેટલાં જીઓ-પોલિટિકલ કારણોએ આ સમગ્ર બાબતમાં ભાગ ભજવ્યો છે, એનો કોઈને અંદાજ છે ખરો?!🤔 — અલકેશ પટેલ.

Image: indiatoday.in

ઓગસ્ટ -11, desh pardesh

Raghuvir chaudhri – khalipo

img-20210711-wa00087245767335915283369.jpgDownload

Vaat sugandhi- book review

Khalipo – Book review

Khalipo – Book review